Badania pokazują, że sposób żywienia na każdym etapie życia wywiera istotny wpływ na stan organizmu. Nie inaczej jest w przypadku seniorów, u których wpływa na proces starzenia biologicznego, tj. zmiany fizjologiczne i patologiczne^{1, 2}.

Pojęcie „osoba w wieku starszym” oznacza nie tylko rzeczywisty wiek kalendarzowy. To również wiek biologiczny. Według definicji WHO wiek kalendarzowy to liczba przeżytych lat podzielona na trzy podokresy: wiek podeszły (60−70 lat), wiek starszy (75−90 lat), wiek sędziwy (powyżej 90 lat). Z drugiej strony, wiek biologiczny określa ogólną sprawność i żywotność organizmu, które wraz z upływem lat stopniowo się zmieniają. Bardzo często wiek kalendarzowy, czyli liczba przeżytych lat, nie stawowi odzwierciedlenia wieku metabolicznego³. Każdy starzeje się w sposób i tempie charakterystycznym dla siebie. W każdym przypadku jest to kwestia indywidualna związana z czynnikami genetycznymi, klimatem, trybem życia, sposobem odżywiania się oraz wieloma innymi czynnikami środowiskowymi, które oddziałują na organizm przez całe życie.

Deficyty

Procesy starzenia się organizmu nieodłącznie wiążą się ze zmianami zachodzącymi w kondycji fizycznej i psychicznej. Pojawiające się w tym okresie różne problemy zdrowotne mogą być związane z niedoborami składników odżywczych, czyli mogą być konsekwencją niewłaściwej diety. Osoby starsze, ze względu na specyfikę fizjologii w tym okresie, są grupą szczególnie narażoną na dolegliwości związane z brakami substancji odżywczych w diecie. Przyczyn niedoborów może być wiele – mogą być związane z aspektem ekonomicznym, utratą apetytu oraz pogorszeniem zmysłów smaku i zapachu, z problemami z uzębieniem, przyjmowaniem leków, niedostateczną wiedzą żywieniową czy też z chorobami powodującymi zaburzone trawienie i wchłanianie⁴. Należy też pamiętać o ważnej kwestii − złe przyswajanie składników oznacza zwiększone zapotrzebowanie.

Przyczyny niedoborów w diecie osób starszych (żywienie osób starszych)⁴.

1. Choroby przewodu pokarmowego:

• wpływają na sposób żywienia,
• występujące dolegliwości powodują rezygnacje z różnych produktów spożywczych, określone zalecenia dietetyczne mogą wykluczać z diety poszczególne produkty i potrawy,
• pogorszenie procesów trawienia i wchłaniania.

2. Zabiegi chirurgiczne

• zwiększenie ryzyka niedożywienia
• pogorszenie procesów trawienia i wchłaniania

3. Braki w uzębieniu

• słabe zęby, ich brak bądź źle dopasowana proteza znacznie utrudniają przyjmowanie pokarmów, szczególnie twardych i wymagających gryzienia

4. Leki

• słabsze wchłanianie składników pokarmowych przy przewlekle przyjmowanych lekach,
• nasilenie dodatkowych dolegliwości, tj. mdłości, zaparcia, biegunki, które negatywnie wpływają na ilościowy i jakościowy sposób odżywiania się,
• mogą przyczynić się do zmniejszenia apetytu, powodować zmiany w odczuwaniu smaku

5. Zaburzenia w odczuwaniu smaku i węchu

• mniejsze łaknienie i niechęć do jedzenia
• skutki uboczne przyjmowania leków, tj. nudności

6. Zaburzenia natury fizycznej

• problemy z gryzieniem i połykaniem pokarmów (np. choroba Parkinsona, udar, otępienie, choroby psychiczne),
• gorsza sprawność manualna (np. udar, zmiany zapalne w stawach)

7. Ograniczenia ekonomiczne

• brak wystarczających środków finansowych utrudnia dostęp do różnorodnej żywności, która wspomaga zachowanie dobrego stanu zdrowia

8. Ograniczenia społeczne

• brak apetytu wskutek apatii, depresji, żałoby, samotności (ograniczenie kontaktów międzyludzkich)

9. Nieprawidłowe żywienie

• brak wiedzy na temat zasad prawidłowego żywienia
• zjadanie zbyt dużych lub zbyt małych ilości pożywienia w stosunku do tego, czego potrzebuje organizm
• monotonna dieta, czyli spożywanie tych samych produktów i potraw każdego dnia (brak owoców, warzyw, produktów mlecznych), ogranicza różnorodność składników pokarmowych dostarczanych z codzienną dietą