Samo słowo „używka” przeniknęło do świadomości społecznej za sprawą lobbingu korporacji oferujących głównie alkohole, papierosy i kawę. Wg definicji za używki uznawane są substancje lub mieszaniny substancji niezawierających składników odżywczych lub zawierające je w ilościach nieistotnych dla odżywienia organizmu, które ze względu na pożądane przez konsumentów właściwości organoleptyczne lub fizjologiczne działanie na organizm są spożywane lub w inny sposób dostarczane do organizmu człowieka. Używki mogą zwiększyć wartość energetyczną posiłku (alkohole), wpływać na procesy trawienia (przyprawy) lub pobudzać aktywność kory mózgowej (kawa, herbata, napoje energetyzujące). Do używek klasyfikowane są również wyroby tytoniowe¹.

Zero-jedynkowa ocena wpływu wybranych używek na redukcję masy ciała jest niezwykle trudna. Badania w tym zakresie obarczone są dużym ryzykiem błędu, bardzo zróżnicowane oraz zazwyczaj prowadzone w niewielkich grupach osób bądź tylko na zwierzętach. Wiele danych dotyczących wpływu spożycia napojów z kofeiną jako elementu codziennej diety na utratę masy ciała jest niespójnych.

Herbata

Herbata była spożywana już w starożytności, a obecnie uznawana jest za najpopularniejszy napój konsumowany na całym świecie. Czarna herbata stanowi ok. 75% światowego spożycia herbaty; najczęściej jest wybierana w USA, Wielkiej Brytanii oraz Europie. W Japonii i Chinach najpopularniejsza jest herbata zielona, natomiast herbaty typu oolong (czerwona) czy biała nadal spożywane są na całym świecie w znacznie mniejszych ilościach².

Herbata zielona

Preparaty na bazie zielonej herbaty używane są powszechnie jako wsparcie podczas procesów odchudzania. Takie działanie przypisywane jest obecności polifenoli (głównie katechin) oraz alkaloidów (przede wszystkim kofeiny), powodujących przyśpieszenie metabolizmu². Polifenole postrzegane są jako prozdrowotne związki w herbacie. Najbardziej aktywnym i obfitym katechinem w zielonej herbacie jest epigallokatechina-3-galusan (EGCG). Związek ten dzięki przeprowadzeniu licznych badań został przez naukowców okrzyknięty głównym czynnikiem odpowiedzialnym za przeciwnowotworowe właściwości herbaty. Udowodniono, że jest 20 razy silniejszym antyoksydantem niż witamina C, co przyczynia się u ludzi do zwiększenia ochrony DNA przed uszkodzeniami^{3, 4}.

Nie wszystkie rodzaje naparów z zielonej herbaty zawierają taką samą ilość polifenoli. Ich stężenie zależy od rodzaju herbaty, ilości liści użytych do zaparzenia i czasu oraz temperatury parzenia. Zielona herbata zawiera znacznie wyższe stężenia katechin niż czarna. Najwyższe stężenie występuje w zaparzonej gorącej herbacie, mniej w preparatach instant, natomiast najniższe ilości w herbatach mrożonych oraz gotowych do picia. Podczas badań największe różnice zaobserwowano pomiędzy parzoną przez 2 minuty chińską herbatą Tikuan Yin (9 mg polifenoli w filiżance) a parzoną przez 10 minut japońską zieloną herbatą Gyokuro (540 mg polifenoli w filiżance). Aby osiągnąć najwyższe stężenie polifenoli, a tym samym przeciwnowotworowy efekt zielonej herbaty, należy wybierać jej japońskie gatunki, parzyć około 8–10 min i pić zaraz po zaparzeniu^{5, 6}.

Jedna z ostatnich metaanaliz, przeprowadzona na podstawie wyników badań z różnych części świata, nie wykazała istotnego statystycznie wpływu zielonej herbaty na redukcję masy ciała lub utrzymanie właściwej masy ciała w większości populacji. Wyjątek stanowili mieszkańcy Japonii, u których zaobserwowano pozytywne oddziaływanie naparu, co w pewnym stopniu może być uwarunkowane genetycznie. Metaanaliza 6 badań z krajów poza Japonią wykazała wśród dorosłej populacji znikomą utratę masy ciała (średnio 0,04 kg), natomiast po zestawieniu 8 badań przeprowadzonych w Japonii okazało się, że po systematycznym trzymiesięcznym spożyciu naparu zielonej herbaty spadek masy ciała wahał się od 0,2 do 3,5 kg. Nie przełożyło się to istotnie na wartość wskaźnika BMI, obwód talii oraz wskaźnik WHR. Redukcja masy ciała wśród dorosłych osób z nadwagą bądź otyłością, związana z regularnym spożyciem zielonej herbaty, nie wykazała wyników istotnych statystycznie. Utrata masy ciała była zbyt mała, dlatego stwierdzono, że zielona herbata nie wykazuje istotnego wpływu na wskaźnik masy ciała⁷.