Żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon) – to krzewinkowa roślina wieloletnia należąca do rodziny wrzosowatych (Ericaceae)9. Szczególnie sprzyjającymi warunkami dla tego gatunku stały się tereny bagienne i podmokłe. Zajmuje przede wszystkim obszary Ameryki Północnej, Europy oraz Syberii10.
Dzięki zawartości polifenoli żurawina wykazuje również właściwości antyoksydacyjne. Ma to istotne znaczenie w przebiegu wielu schorzeń, również w profilaktyce i leczeniu nowotworów. Związki te zostały docenione m.in. za zdolność do regulowania aktywacji i detoksykacji czynników rakotwórczych. Zmniejszają inwazyjność tej choroby przez możliwość ingerencji we wzrost komórek nowotworowych i transkrypcję informacji genetycznej, a także procesy angiogenezy i apoptozy. Prawdopodobnie powodują również wzrost wrażliwości komórek nowotworowych na substancje chemioterapeutyczne, jednocześnie hamując szlaki, które prowadzą do oporności na leki. Dzięki temu skuteczność leczenia jest większa. Ponadto udział fitozwiązków fenolowych w diecie zmniejsza ryzyko przerzutów nowotworu, ponieważ hamowana zostaje ekspresja genów regulujących wzrost komórek patologicznych7.
Polifenole mają również ważną rolę w przebiegu chorób sercowo-naczyniowych. Należy tu wyróżnić przede wszystkim resweratrol naturalnie występujący w niektórych owocach o ciemnej barwie skórki. Jego zadaniem jest obniżanie ciśnienia krwi, ograniczanie znaczącej agregacji i adhezji płytek krwi (zapobieganie zakrzepom) oraz działanie profilaktyczne wobec stanów zapalnych. Wykazano również, że za jego sprawą zahamowany jest niekorzystny proces sztywnienia wieńcowych naczyń krwionośnych prowadzący do ograniczonego przepływu krwi przez te struktury1. Poza tym polifenole minimalizują rozwój miażdżycy. Odbywa się to poprzez zwiększoną odporność na utlenianie lipoprotein o niskiej gęstości (LDL), przy zachowaniu na tym samym poziomie lub wzroście lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL)7.
Według danych statystycznych 60% żeńskiej populacji doświadcza w życiu infekcji dróg moczowych. Jest to poważny problem, który skłonił uczonych do prowadzenia badań w tej sprawie. Jak wynika z niektórych prac badawczych, przyczyną tego schorzenia jest w 80% bakteria Escherichia coli – przylega do komórek nabłonkowych układu moczowego i wywołuje zakażenie8. W medycynie jedną z substancji leczniczych wykorzystywanych w tym przypadku jest Trimetoprym, należący do antybiotyków o bakteriostatycznych właściwościach. Jego działanie jest dosyć skuteczne, jednak wiąże się również z pewnymi skutkami ubocznymi. Alternatywą dla tego farmaceutyku może być ekstrakt z żurawiny (500 mg), którego stosowanie nie zagraża zdrowiu. W jednym z randomizowanych badań dokonano porównania skuteczności jego działania z małą dawką Trimetoprimu (100 mg). W doświadczeniu udział wzięły kobiety z nawracającymi zakażeniami układu moczowego (ZUM), które losowo przyjmowały antybiotyk lub ekstrakt z żurawiny przez 6 miesięcy. W rezultacie oba preparaty zmniejszyły objawy ZUM, przy czym żurawina wykazała tylko minimalnie niższe efekty działania w stosunku do Trimetoprimu12. Właściwości antybakteryjne żurawina zawdzięcza przede wszystkim proantocyjanidynom. Mechanizm działania tych związków opiera się o właściwości antyadherencyjne. Składniki żurawiny mogą zachowywać się jak analogi receptorów, uniemożliwiając adhezję bakterii do komórek gospodarza. Wspomniane proantocyjanidyny blokują adhezyny mannozooporne, natomiast zawarta w żurawinie fruktoza również ma ważną rolę – jej zadaniem jest hamowanie przylegania fimbrii typu 1 (włosowata struktura komórkowa występująca u bakterii Gram-ujemnych, ułatwia zainfekowanie innej komórki). Wykorzystując te właściwości owocu, można zmniejszyć ryzyko wystąpienia zakażeń układu moczowego7.
Wielu specjalistów spostrzegło ścisłą zależność między występowaniem zakażeń układu moczowego (ZUM) oraz reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS). Zaobserwowano, że częstość ujawnienia się zarówno jednej, jak i drugiej choroby jest znacząco wyższa u kobiet niż u mężczyzn4. Zainteresowanie wzbudził też fakt, że oba schorzenia mogą być wywołane przez jeden czynnik – bakterię Proteus5, 11. Mimo że sporo badań wskazuje na to, że głównym powodem infekcji dróg moczowych są pałeczki okrężnicy, to jednak bakteria Proteus również ma duże znaczenie w rozwoju tej przypadłości, choć dane podają, że przyczynia się ZUM zaledwie w 4,3%. Istotność wynika z tego, że w przeciwieństwie do bakterii E. coli, prawdopodobnie wszystkie szczepy bakterii Proteus wywołują zakażenie układu moczowego, a nawet mogą stymulować powstawanie kamieni nerkowych5. Drobnoustroje Proteus mirabilis odgrywają również ważną rolę w przebiegu RZS, ponieważ głównie za ich przyczyną dochodzi do zwiększonego poziomu przeciwciał oraz bakteryjnej odpowiedzi immunologicznej. Podwyższona liczba przeciwciał ma szkodliwy cytotoksyczny wpływ na tkanki stawów, a skutkiem tego może być wygórowana wartość CRP oraz ESR, czyli laboratoryjnych biomarkerów zapalenia. W konsekwencji możliwe jest też nasilenie objawów choroby, czyli m.in. poranna sztywność stawów, ból i obrzęki stawów6. Alternatywą dla obecnie stosowanych leków przeciwreumatycznych może być sok żurawinowy, który za sprawą swoich właściwości jest w stanie eliminować bakterie Proteus – jeden z czynników wywołujących RZS5.
Żurawina ma również zastosowanie w zapobieganiu i leczeniu chorób przyzębia. Mowa tu przede wszystkim o próchnicy oraz demineralizacji szkliwa, co spowodowane jest gromadzeniem się w jamie ustnej węglowodanów (m.in. sacharozy). Dłuższe zaleganie cukrów w tym obszarze powoduje fermentację, a gdy pH spada poniżej 5,5, następuje uszkodzenie płytki nazębnej. W leczeniu prewencyjnym zastosowanie może znaleźć żurawina, która ze względu na omówione wyżej proantocyjanidyny (PAC) zmniejsza liczbę mutantów paciorkowców zawartych w ślinie, a tym samym zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób uzębienia. Te związki bioaktywne ograniczają osadzanie się bakterii na płytce nazębnej, które w wyniku fermentacji węglowodanów, między innymi sacharozy, są zdolne do produkcji kwasów. Ich działanie polega na ograniczaniu tworzenia biofilmu na zębach poprzez inhibicję zarówno wytwarzania, jak i aktywności glukozylo- i fruktozylotransferazy, uczestniczących w produkcji egzopolisacharydów przez bakterie. PAC działają również niezależnie od sacharozy, zapobiegając koagregacji bakterii, modyfikacji cząsteczek na ich powierzchni oraz obniżeniu ich hydrofobowości. Skuteczność działania żurawiny została potwierdzona w badaniach. Osoby używające przez sześć tygodni płynu do płukania ust, w którego skład wchodziła żurawina, cechowały się mniejszą liczbą bakterii w jamie ustnej7.
Do gabinetów dietetycznych niejednokrotnie trafiają pacjenci chętnie kupujący różnego rodzaju suplementy diety i superfoods o egzotycznie brzmiących nazwach. Podczas wizyt i prowadzenia korespondencji z pacjentami często pojawia się wiele pytań na ich temat. Rynek suplementów i produktów napływających do sklepów ze zdrową żywnością jest tak duży, że trudno jest aktualizować wiedzę na temat każdego nowego produktu. W ostatnim czasie popularność zdobywają produkty z drzewa Moringa oleifera.
Chociaż pod względem chemicznym miód to przesycony roztwór cukru, to zawiera on wiele cennych składników o właściwościach prozdrowotnych. Istnieje również dziedzina w medycynie alternatywnej zwana apiterapią, która wykorzystuje miody w celach leczniczych.
Sezon na truskawki jest bardzo krótki, dlatego warto z niego korzystać dopóki kuszą nas swoim zapachem na straganach. Jak się okazuje spożywanie truskawek to nie tylko przyjemność.
