Organizm człowieka zasiedlony jest bilionami symbiotycznych mikroorganizmów, które są niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Największą liczbę mikroorganizmów oraz największe ich zróżnicowanie stwierdzono w przewodzie pokarmowym, w szczególności w jelicie grubym, gdzie pełnią one różne funkcje, wpływając na fizjologię i zdrowie człowieka¹⁶. Mikroflora składa się z flory autochtonicznej (symbiotycznej), zabezpieczającej przed kolonizacją przez szkodliwe mikroorganizmy, oraz allochtonicznej, pochodzącej z pożywienia, konkurującej o miejsca do zasiedlenia w organizmie człowieka. Ilość i różnorodność gatunkowa flory bakteryjnej zmienia się w zależności od odcinka jelita, np. w jelicie czczym wynosi 105–107, z najważniejszymi rodzajami Bacteroides, Lactobacillus oraz Streptococcus. W jelicie krętym zwiększa się do 10⁷–10⁸, z przewagą Bacteroides, Clostridium, Enterococcus, Lactobacillus, Veillonellai Enterobacteriaceae. Najkorzystniejsze warunki rozwoju, z racji spowolnienia pasażu jelitowego, drobnoustroje mają w jelicie grubym, gdzie ich liczba wzrasta nawet do 1012, z przewagą Bacteroides, Clostridium, Bifidobacterium, Enterococcus, Eubacterium, Fusobacterium, Peptostreptococcus, Ruminococcus, Streptococcus i Bacillus¹³.

Rola mikroflory jelitowej

Jelita wraz z zasiedlającymi je mikroorganizmami wpływają na zachowanie homeostazy i pełnią zasadniczą funkcję w mechanizmach obronnych organizmu. Oddziaływanie na zdrowie i fizjologię gospodarza jest wielokierunkowe – zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie. Do najważniejszych funkcji mikroflory jelitowej należą m.in.: stymulacja rozwoju układu immunologicznego, oporność na kolonizację mikroorganizmami patogennymi, funkcja metaboliczna i troficzna.

U ludzi zdrowych w mikroflorze jelit przeważają mikroorganizmy korzystne dla zdrowia, pozostające ze sobą w stanie równowagi biologicznej. Do mikroflory ochronnej zalicza się przede wszystkim bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Są odpowiedzialne za produkcję witamin (witaminy K, biotyny, kwasu foliowego, witaminy B12) oraz trawienie nieprzyswajalnych dla człowieka węglowodanów (błonnika) do cukrów prostych i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (Short-Chain Fatty Acids – SCFA). SCFA stymulują wzrost i różnicowanie nabłonka jelitowego, wykazują też właściwości immunomodulujące poprzez hamowanie nieprawidłowych reakcji zapalnych w błonie śluzowej jelita¹⁰. Wytwarzane przez bakterie metabolity, takie jak: obniżający pH przewodu pokarmowego kwas mlekowy, nadtlenek wodoru czy bakteriocyny, a także konkurowanie z bakteriami patogennymi o składniki odżywcze oraz miejsce przylegania do nabłonka jelita chronią przewód pokarmowy przed namnażaniem mikroorganizmów potencjalnie chorobotwórczych⁸.

Poza funkcją wewnątrzwydzielniczą, związaną z trawieniem, jelito cienkie jest ważnym narządem układu immunologicznego. Bakterie jelitowe modulują odporność śluzówkową i stanowią pierwszą linię obrony przed antygenami nabytymi doustnie.

W obrębie jelita wytwarza się około 80% wszystkich immunoglobulin (białek odpowiedzi odpornościowej), jak również lokalizuje się ponad połowa wszystkich krążących w organizmie limfocytów (komórek układu odpornościowego). Istotną rolę w mechanizmach obronnych pełni obecna w jelicie tzw. bariera jelitowa, na którą składa się mikroflora jelit, układ GALT (tkanka limfatyczna związana z błonami śluzowymi jelita cienkiego) oraz ścisłe połączenia między komórkami nabłonka jelitowego, których selektywna przepuszczalność uniemożliwia przenikanie substancji obcych (antygenów) do krwiobiegu^{8, 10}.