W ostatnich latach zwiększa się liczba pacjentów, u których obserwuje się współwystępowanie schorzeń w obrębie jelit i zaburzeń psychicznych (np. stany lękowe, depresja, autyzm, schizofrenia).
Pozytywny efekt suplementacji szczepem LGG zaobserwowano również u pacjentów z jelitem nadwrażliwym (IBS), szczególnie u pacjentów pediatrycznych. W randomizowanych badaniach z placebo, w którym porównywano nasilenie bólu brzucha u 141 dzieci, przyjmowanie szczepu LGG spowodowało statystyczne istotne zmniejszenie częstości i natężenia odczuwanych dolegliwości (48 pacjentów przyjmujących LGG vs. 37 w grupie placebo)9. Metaanaliza Horvath i wsp. również potwierdziła, że stosowanie powyższego szczepu u dzieci cierpiących na czynnościowe bóle brzucha rokuje większe szanse na wyzdrowienie lub zmniejszenie odczuwanych dolegliwości niż w przypadku osób przyjmujących placebo10. W przypadku pacjentów z IBS należy jednak pamiętać o tym, iż problemy z przewodem pokarmowym mogą być powiązane z jednoczesnym występowaniem SIBO (przerostem bakteryjnym jelita cienkiego). Istnieją doniesienia, iż w takich przypadkach podawanie preparatów z bakteriami kwasu mlekowego może spowodować zaostrzenie objawów. Taki efekt może wystąpić w przypadku chorych z zespołem krótkiego jelita, przy zachowaniu prawidłowej funkcji jelita grubego. U tych pacjentów występuje nadmiar bakterii z rodzaju Lactobacillus. Tym samym niewchłanialne sacharydy przechodzą z jelita cienkiego do grubego i powodują powstanie tam izomeru D kwasu mlekowego, którego ludzki organizm nie metabolizuje. U większości pacjentów odbywa się to bezobjawowo, ale niektórzy mogą manifestować zaostrzenie objawów po podaniu probiotyków z rodzaju Lactobacillus11. Dlatego wskazana jest szczegółowa diagnostyka osób z podejrzeniem IBS oraz SIBO i obserwacja reakcji pacjenta na podawane preparaty. W przypadku SIBO ważne jest stosowanie zindywidualizowanych terapii. Zasadne jest podawanie szczepów probiotycznych jedynie z rodzaju Bifidobacterium. Bakterie te są beztlenowcami, zatem nie mają możliwości wzrostu w jelicie cienkim, gdzie dostępny jest tlen. Będą kolonizować wyłącznie jelito grube, nie wywołując tym samym niekorzystnych objawów.
Inną jednostką chorobową, w której warto podjąć suplementację Lactobacillus rhamnosus GG, jest atopowe zapalenie skóry. Jest to schorzenie, które rozpoznaje się najczęściej u dzieci, nierzadko jednak towarzyszy ono pacjentom przez wiele lat życia dorosłego. Badania Kalliomaki i wsp. wykazały skuteczność stosowania szczepu LGG w profilaktyce AZS u dzieci z wysokim ryzykiem choroby. Podawanie go kobietom ciężarnym obciążonym atopią w ostatnim trymestrze ciąży oraz ich nowo narodzonym dzieciom przez sześć pierwszych miesięcy życia istotnie zmniejszyło ryzyko zmian skórnych. Utrzymanie tego efektu zostało potwierdzone w drugim, czwartym i siódmym roku życia dzieci12, 13. Według World Allergy Organization istnieją wskazania do podawania probiotyków kobietom w ciąży z wysokim ryzykiem wystąpienia alergii u dzieci, kobietom karmiącym piersią niemowlęta o wysokim ryzyku alergii oraz bezpośrednio niemowlętom14. Dietetyk może więc zasugerować profilaktyczne wdrożenie suplementacji LGG zarówno dzieciom obciążonym wywiadem chorobowym, jak i ich matkom, jeszcze w okresie ciąży, zwłaszcza biorąc pod uwagę potwierdzone bezpieczeństwo stosowania tych szczepów.
Coraz częściej sugeruje się również stosowanie probiotyków Lactobacillus rhamnosus GG u pacjentów z nawracającymi infekcjami układu oddechowego. Zakażenia tego typu u dzieci są jednymi z najczęstszych dolegliwości, z którymi rodzic kieruje się do lekarza pierwszego kontaktu. Badacze sprawdzili skuteczność działania szczepu LGG na 280 dzieciach uczęszczających do żłobka i przedszkola. Wyniki doświadczenia pokazały, że ryzyko zachorowania na infekcje górnych dróg oddechowych spada u dzieci otrzymujących probiotyk aż o 34% w porównaniu do dzieci bez suplementacji tymi dobroczynnymi bakteriami. Ponadto udokumentowano zmniejszenie ilości występowania infekcji górnych dróg oddechowych trwających dłużej niż 3 dni aż o 43%15.
Czy zatem można uznać, że szczep LGG jest całkowicie bezpieczny i wskazany dla wszystkich pacjentów o wymienionych wyżej dolegliwościach? Istnieją doniesienia, że w przypadku osób o znacznie obniżonej odporności oraz u pacjentów z cewnikami w dużych naczyniach (np. żywionych pozajelitowo lub w ciężkim stanie klinicznym) wraz z podawaniem probiotyków rośnie ryzyko zapalenia wsierdzia i bakteriemii (około 0,05−0,4% epizodów tych chorób jest spowodowanych szczepami Lactobacillus lub Bifidobacterium)16. Warto jednak zauważyć, że u znakomitej większości pacjentów trafiających do gabinetu dietetyka korzyści uzyskane z podawania szczepu LGG będą przewyższać ryzyko powikłań, które dotyczy w zasadzie jedynie ciężkich przypadków pacjentów hospitalizowanych.
Podsumowanie
Probiotyki stają się coraz częściej stosowaną terapią zarówno w leczeniu, jak i profilaktyce wielu dolegliwości. Lactobacillus rhamnosus GG jest szczepem probiotycznym o najbogatszej dokumentacji w postaci badań klinicznych. Potwierdzono jego działanie w profilaktyce i leczeniu biegunek (zarówno poantybiotykowych, jak i infekcyjnych), wspomaganiu układu odpornościowego i przeciwdziałaniu rozwijania się atopowego zapalenia skóry, a także zmniejszaniu objawów jelita nadwrażliwego, ze szczególnym uwzględnieniem bólów brzucha. Jego potencjalne właściwości prozdrowotne są jeszcze badane, warto więc monitorować nowe doniesienia naukowe, które mogą przynieść kolejne wskazania do stosowania tego szczepu u pacjentów. Trzeba też zaznaczyć, że jest to jeden z najbezpieczniejszych szczepów probiotycznych w stosowaniu zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Powinien on zatem stanowić kluczowe narzędzie pracy nie tylko lekarza, ale również dietetyka.