Wapń odgrywa istotną rolę w profilaktyce oraz przebiegu klinicznym raka jelita grubego1,2. Dowody epidemiologiczne wskazują na istotny efekt ochronny wapnia z diety, szczególnie pochodzącego z produktów mlecznych3,4,5. Skuteczność suplementacji jest jednak zmienna i zależna od genotypu oraz stężenia witaminy D6,7.
Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych na świecie i stanowi drugą przyczynę zgonów nowotworowych w populacji dorosłych8. W ostatnich dekadach obserwuje się wzrost zachorowalności, szczególnie w krajach o niższym poziomie rozwoju społecznego, podczas gdy w populacjach wysoko rozwiniętych częstość występowania i umieralność zaczynają się stabilizować8,9. Proces kancerogenezy jelita grubego ma charakter wieloczynnikowy i obejmuje współdziałanie czynników genetycznych, środowiskowych i metabolicznych. Wśród modyfikowalnych determinantów ryzyka szczególne znaczenie przypisuje się sposobowi żywienia8,9. Analiza Global Burden of Disease 2021 wskazuje, że niedostateczna podaż wapnia jest jednym z pięciu kluczowych czynników dietozależnych zwiększających ryzyko rozwoju raka jelita grubego, obok niskiego spożycia produktów pełnoziarnistych i nabiału oraz wysokiego spożycia mięsa czerwonego i przetworzonego9.
Wapń pełni w organizmie wiele istotnych funkcji: uczestniczy w przewodnictwie nerwowym, skurczu mięśni, krzepnięciu krwi oraz regulacji wewnątrzkomórkowych szlaków sygnałowych. W aspekcie onkogenezy jelita grubego przypisuje mu się działanie chemoprewencyjne, wynikające głównie z dwóch mechanizmów – wiązania kwasów żółciowych i tłuszczowych w świetle jelita, co ogranicza ekspozycję błony śluzowej na związki cytotoksyczne oraz wpływu na proliferację i apoptozę komórek nabłonka okrężnicy1,2.
W Polsce, zgodnie z danymi Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej (2023), zwyczajowe spożycie wapnia pokrywa jedynie około 60% zalecanego dziennego zapotrzebowania, co odpowiada średnio 590–600 mg/dzień10. Tak niska podaż może mieć znaczenie nie tylko w profilaktyce pierwotnej, ale także w przebiegu i rokowaniu raka jelita grubego, szczególnie w populacjach o ograniczonym spożyciu produktów mlecznych10.
Najnowsze badania epidemiologiczne i kliniczne wskazują, że rola wapnia wykracza poza profilaktykę pierwotną. W badaniach interwencyjnych suplementacja wapniem wiązała się z mniejszym ryzykiem nawrotu gruczolaków u wybranych grup badanych, co sugeruje jego znaczenie również w profilaktyce wtórnej i kontroli progresji zmian przednowotworowych. Obserwuje się zróżnicowanie efektów w zależności od źródła wapnia, poziomu podaży i uwarunkowań genetycznych, co wskazuje na potrzebę indywidualizacji zaleceń dietetycznych2,6,7.
Tabela 1. Przykładowe źródła wapnia w diecie (opracowanie własne)10
Zrozumienie zależności między spożyciem wapnia z diety i suplementów a ryzykiem oraz przebiegiem raka jelita grubego jest kluczowe dla opracowania praktycznych rekomendacji żywieniowych, szczególnie w kraju, w którym jego spożycie pozostaje znacząco poniżej norm. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie aktualnych danych dotyczących roli wapnia w profilaktyce i przebiegu raka jelita grubego, z uwzględnieniem implikacji praktycznych dla dietetyków klinicznych.
Wapń odgrywa istotną rolę w profilaktyce oraz przebiegu klinicznym raka jelita grubego1,2. Dowody epidemiologiczne wskazują na istotny efekt ochronny wapnia z diety, szczególnie pochodzącego z produktów mlecznych3,4,5. Skuteczność suplementacji jest jednak zmienna i zależna od genotypu oraz stężenia witaminy D6,7.
Pełna treść artykułu, wraz z załącznikami do pobrania, dostępna jest dla prenumeratorów czasopisma, po zalogowaniu się.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu człowieka – wspierają pracę serca, mózgu i układu odpornościowego, a także pomagają w regulacji stanów zapalnych. Ich biologiczne właściwości, zróżnicowane źródła oraz złożony proces produkcji suplementów budzą coraz większe zainteresowanie nie tylko naukowców, ale i świadomych konsumentów.
Selen to pierwiastek śladowy o kluczowym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, zwłaszcza pracy tarczycy i układu odpornościowego. Niedobór selenu, często współistniejący z deficytem jodu, może prowadzić do poważnych zaburzeń, takich jak endemiczny kretynizm śluzowaty czy autoimmunologiczne choroby tarczycy.
Azotany od blisko dwóch dekad wzbudzają coraz większe zainteresowanie w świecie sportu i nauki o żywieniu. Ich suplementacja, zwłaszcza w formie soku z buraka, może poprawiać wydolność tlenową, obniżać koszt tlenowy wysiłku i wspierać funkcje układu krążenia. Coraz więcej badań potwierdza, że odpowiednio stosowane azotany to nie tylko wsparcie dla sportowców, ale także element prozdrowotnej diety.
