Jedną z przyczyn rozwinięcia się w niemowlęctwie tzw. próchnicy wczesnej, która w konsekwencji prowadzi do utraty zębów mlecznych i wad zgryzu, jest niewłaściwe odżywianie się i złe warunki bytowe w czasie ciąży¹. Dzieje się tak, ponieważ rozwój i mineralizacja zębów rozpoczyna się bardzo wcześnie, bo już od 4 tygodnia ciąży. Kobieta ciężarna powinna spożywać pokarmy bogate w wapń, fosfor i białko, posiłki bogate w witaminy, a unikać nadmiaru cukru, przetworzonej żywności, tłuszczów trans. Dodatkowo konieczna jest suplementacja witaminą D₃, a dawkę należy dobrać w zależności od poziomu 25(OH)D we krwi.

O prawidłowe odżywianie dziecka należy dbać już od narodzin. WHO i AAP (American Academy of Pediatrics) zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia, a następnie kontynuowanie karmienia piersią w trakcie wprowadzania innych pokarmów przez rok lub dłużej, w zależności od chęci matki i dziecka². Oprócz niewątpliwych zalet, jakie daje karmienie mlekiem matki, wysokie korzyści przypisuje się też karmieniu piersią jako czynności samej w sobie. Noworodek rodzi się z fizjologicznie dotylnie ukształtowaną żuchwą − jest to tzw. tyłożuchwie fizjologiczne. Podczas karmienia naturalnego matka zazwyczaj trzyma dziecko w pozycji ukośnej, co pozwala żuchwie łatwiej wysuwać się do przodu. Ponadto sam fakt ssania wymaga od dziecka dużej pracy mięśni żucia, co przyczynia się do intensywnych bodźców wzrostowych działających na kość doprzednio i sprzyjających wyrównaniu fizjologicznego tyłożuchwia¹. Stały powtarzalny wysiłek przy ssaniu piersi sprzyja też prawidłowemu rozwojowi mięśni twarzoczaszki, co zapewnia prawidłowy rozwój narządu żucia. Przy karmieniu dziecka mlekiem modyfikowanym z butelki nie następuje opisany powyżej mechanizm pobierania pokarmu. Mleko z butelki nie trafia bezpośrednio do gardła, jak to jest przy karmieniu piersią, ale omywa dziąsła, zęby i dłużej zalega, zanim zostanie połknięte, co sprzyja rozwojowi próchnicy wczesnej. Ponadto podczas ssania smoczka z butelki nie dochodzi do wystarczającego ćwiczenia mięśnia okrężnego ust, co sprzyja oddychaniu przez usta a w konsekwencji wychyleniu zębów przednich i zgryzu otwartego przedniego. Dodatkowo otwarta szpara ust oraz ssanie smoczka powodują, że język nie układa się prawidłowo w jamie ustnej, dochodzi do niedostatecznego rozwoju szczęki i w konsekwencji może prowadzić do stłoczeń, tyłozgryzu i zgryzu krzyżowego^{2, 4, 5, 6}.

Próchnica wieku dziecięcego prowadząca do utraty zębów mlecznych jest jedną z częstszych przyczyn rozwoju wady zgryzu. Utrata zęba w wyniku ekstrakcji skutkuje migracją zębów sąsiadujących z luką⁷. Zjawisko to jest szczególnie niekorzystne dla rozwijającego się łuku zębowego, kiedy zostanie utracony drugi mleczny trzonowiec, a w to miejsce przesuwa się stały pierwszy trzonowiec. Powoduje to skrócenie łuku zębowego i brak miejsca dla przedtrzonowców⁸.

Pożywieniem dla bakterii próchnicotwórczych jest glukoza, sacharoza i fruktoza, dlatego należy minimalizować ich spożywanie i zaleganie w jamie ustnej. Niedopuszczalne jest podawanie dzieciom przez matki wody z cukrem, glukozą, słodzonych gotowych granulowanych herbatek czy słodkich soczków, szczególnie w nocy. Prowadzi to do rozwoju tak zwanej próchnicy butelkowej, a w dalszym etapie do przedwczesnej utraty zębów mlecznych. Z tego samego powodu niewskazane są gotowe kaszki dla niemowląt, szczególnie dodatkowo dosładzane, słodkie bułeczki, ciasteczka, herbatniki, biszkopciki oraz oczywiście słodycze, typu: cukierki, lizaki, żelki. Warto również podkreślić, że − w przeciwieństwie do mleka modyfikowanego − mleko kobiece nie jest w żaden sposób próchniocotwórcze i nie ma przeciwskazań do karmienia piersią nocą, nawet starszych dzieci^{4, 9, 10, 11}.

Ważnym elementem w prawidłowym rozwoju narządu zgryzu jest wprowadzanie po 6 miesiącu życia pokarmów o odpowiedniej konsystencji. Początkowo powinny być podawane miękkie kawałki warzyw i owoców, stopniowo zastępowane coraz twardszymi. Pierwsze miksowane na gładko zupki po 1−2 miesiącach powinny mieć już wyczuwalne grudki jedzenia, a roczne dziecko może już jeść takie same posiłki jak dorosły, ewentualnie lekko pokrojone i rozdrobnione widelcem. Dziecko w wieku przedszkolnym bez problemu powinno zjadać twarde kawałki warzyw i owoców (marchewka, jabłko). Gryzienie twardszych pokarmów stymuluje narząd żucia do prawidłowego rozwoju, w szczególności mięśnie żwacze oraz kości szczęki i żuchwy. Siła wyzwalana przez żucie i napinanie mięśni wpływa na rozwój twarzoczaszki poprzez zwiększanie wielkości kości i długości łuku zębowego. Osłabienie tych mechanizmów prowadzi do pojawienia się stłoczeń zębów oraz rozwinięcia zgryzu głębokiego lub otwartego⁸. Doświadczenia przeprowadzane na zwierzętach, które były karmione miękką lub twardą dietą, wykazały, że pomiędzy tymi grupami występowały różnice w narządzie żucia w zależności od rodzaju pożywienia i nasileniu jego niedorozwoju w pierwszej grupie^{12, 13, 14}.

Trzeba też pamiętać o tym, że niedobór składników odżywczych w pożywieniu również wpływa na występowanie wad zgryzu w uzębieniu mlecznym i stałym u dzieci. Wielu badaczy wykazuje powiązanie między niedożywieniem i zaburzeniami wzrostu i rozwoju kości. Obserwuje się wówczas skrócenie długości podstawy czaszki i wysokości szczęki, dochodzi do zaburzeń w szerokości podstaw kostnych szczęki i żuchwy, niskiej wysokości twarzy oraz opóźnionego wieku zębowego i szkieletowego15. W badaniach na zwierzętach dowiedziono, że niedobory białka i kalorii w diecie wpływają na opóźniony rozwój kompleksu twarzoczaszki i zmniejszoną masę kości szczęk potrzebną do pomieszczenia wyrzynających się zębów^{16, 17}. Natomiast w badaniach przeprowadzonych wśród dzieci 3−5-letnich zaobserwowano związek między niską wagą dziecka (odpowiednią do wieku) a wystąpieniem stłoczenia zębów w uzębieniu mlecznym18. Potwierdzają to też badania przeprowadzone wśród nastolatków 13−15-letnich, choć stłoczenia w uzębieniu stałym, oprócz słabego zdrowia i niedożywienia, były też powiązane z nawykiem oddychania przez usta¹5.