Najwięcej cholesterolu całkowitego (ok. 2/3–3/4 ilości) transportują cząsteczki o nazwie „lipoproteiny o małej gęstości” (ang. low density lipoproteines – LDL). Z tego powodu hipercholesterolemia związana jest ze zwiększonym stężeniem cholesterolu LDL (LDL-C). Obok kilku ważnych i potrzebnych organizmowi funkcji, jakie pełni cholesterol LDL, wykazuje on również działanie aterogenne − na skutek nieprawidłowo zbilansowanej diety, bogatej w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol, a ubogiej w błonnik pokarmowy i witaminy antyoksydacyjne, przy braku aktywności fizycznej sprzyja otyłości. Z kolei niska aktywność fizyczna i otyłość stanowią czynniki środowiskowe obniżające poziom cholesterolu HDL (HDL-C), czyli lipoprotein o dużej gęstości (ang. high density lipoproteins). Lipoproteiny te odgrywają ważną rolę w przemianach lipidowych, gdyż odbierają nadmiar cholesterolu z komórek i przenoszą go do wątroby, gdzie ulega on dalszemu metabolizowaniu lub wydzielaniu z żółcią. Cząsteczki HDL-C mogą też pobierać cholesterol bezpośrednio z krążenia i przekazywać do wątroby, aby w ten sposób zapobiegać powstawaniu ognisk miażdżycowych. Reasumując, wśród wielu czynników ryzyka wystąpienia powikłań miażdżycy jednym z najistotniejszych jest zwiększone stężenie w osoczu krwi cholesterolu całkowitego i LDL-C oraz zmniejszone stężenie HDL-C.
Rodzinna hipercholesterolemia
Hipercholesterolemia jest najczęściej wywołana nieprawidłową dietą nakładającą się na podatność genetyczną. Oznacza to dominację czynnika środowiskowego nad czynnikami genetycznymi trudnymi do określenia. Są jednak sytuacje, w których dominuje czynnik genetyczny występujący rodzinnie. Gdy u pacjentów i ich najbliższych krewnych odnotowuje się duże stężenia cholesterolu całkowitego średnio między 300 mg/dl a 500 mg/dl, oznacza to hipercholesterolemię rodzinną (FH, ang. familial hypercholesterolemia). Najczęstszą przyczyną tej choroby jest zaburzenie spowodowane mutacją genu receptora dla LDL-C lub genu apolipoproteiny B 100. Do innych monogenowych dyslipidemii zalicza się:
- rodzinną hipertriglicerydemię (mutacje w genie lipazy lipoproteinowej lub apolipoproteiny C-II),
- hipercholesterolemię typu III (mutacja w genie apolipoproteiny E),
- zaburzenia poziomu i struktury HDL (mutacja w genie apolipoproteiny A-I lub ABCA1 − choroba Tangiera).
Hipercholesterolemię, czyli zwiększone stężenie cholesterolu całkowitego we krwi (wg Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego) rozpoznaje się, gdy wynosi ono > 190 mg/dl, a stężenie cholesterolu LDL > 115 mg/dl. Cholesterol jest lipidem występującym we krwi w tzw. lipoproteinach, będących związkami lipidowo-białkowymi.
