Alergie pokarmowe u dzieci – czy są tak częste, jak się wydaje?

Wydaje się, że alergie pokarmowe są bardzo częstym zjawiskiem w przypadku niemowląt i małych dzieci. Według ESPGHAN alergie pokarmowe są coraz częstsze w krajach wysoko rozwiniętych², jednak według Jeurink i wsp. ostatnie dane mówią o 2–10% populacji europejskiej cierpiącej z powodu alergii pokarmowych⁶. European Academy of Allergy and Clinical Immunology (EACCI) przewiduje, że w ciągu kolejnych 15 lat ponad połowa populacji europejskiej będzie mieć objawy alergii pokarmowej lub innej16. Według danych World Allergy Organization (WAO) alergie na białka mleka krowiego w populacji pediatrycznej występują w przypadku 0,25–4,9% pacjentów. Badania prowadzone w wybranych krajach wskazywały na zróżnicowaną częstość występowania alergii IgE-zależnej: 1,9% w Finlandii, około 2% w Wielkiej Brytanii, Dani i Holandii i 4,9% w Norwegii¹⁴. Ze względu na szczególne trudności diagnostyczne dotyczące niemowląt i małych dzieci bardzo trudno jest jednak podać dokładne dane dotyczące częstości występowania alergii pokarmowych w tej grupie. Można natomiast stwierdzić, że dużo częściej objawy alergii są subiektywnie opisywane przez rodziców dzieci, niż potwierdzane zgodnie z dostępną diagnostyką. Brakuje wiarygodnych danych dotyczących występowania alergii pokarmowych u dzieci w populacji polskiej.

Najczęstszymi alergenami pokarmowymi w przypadku niemowląt i małych dzieci są: białka mleka krowiego, jaja i orzechy ziemne, ale wymienia się wśród nich również ryby i owoce morza, inne orzechy, sezam i pszenicę^{14, 15, 16}. Bardzo charakterystycznym zjawiskiem w przypadku alergii pokarmowych u niemowląt i małych dzieci jest zanikanie objawów wraz z wiekiem dziecka. Zdecydowana większość dzieci wyrasta z alergii pokarmowych w pierwszych latach życia, co może wynikać z dojrzewania układu pokarmowego i immunologicznego. Według WAO 51% dzieci z objawami alergii na białka mleka krowiego nabywa tolerancji do końca 2 roku życia, 87% – do 3 roku życia i aż 92% – do 5 roku życia¹⁴. Jednak w okresie, w którym objawy alergii się utrzymują, potrzebne jest postępowanie, które pozwoli na właściwe odżywianie dziecka i zapewnienie bezpiecznej i właściwej dla dziecka żywności.

Diety eliminacyjne w trakcie ciąży i karmienia piersią

Zgodnie z aktualną wiedzą jednym z podstawowych czynników ochronnych zmniejszających ryzyko występowania alergii pokarmowych jest karmienie piersią^{7, 8}. Zaleca się, aby w pierwszym półroczu życia dziecko było karmione wyłącznie piersią, a następnie należy wprowadzać żywność uzupełniającą przy kontynuacji karmienia naturalnego. WHO zaleca kontynuowanie karmienia piersią przynajmniej do końca drugiego roku życia^{9, 13}, natomiast według ESPGHAN karmienie piersią powinno być kontynuowane tak długo, jak jest to pożądane przez matkę i dziecko². Karmienie naturalne jest uważane za wzorcowy i optymalny sposób żywienia, zapewniający optymalny wzrost i rozwój dziecka. Jest elementem programowania metabolicznego organizmu dziecka, zmniejsza ryzyko wielu chorób infekcyjnych i dietozależnych, a nawet chorób nowotworowych – zarówno w okresie dzieciństwa, jak i w późniejszym życiu^{9, 10, 12, 13}. Niestety, w krajach wysoko rozwiniętych, w tym w Polsce, wskaźniki karmienia piersią są niskie i około połowa niemowląt nie jest już karmiona piersią w drugim miesiącu życia, a do końca 12 miesiąca życia karmionych naturalnie jest kilkanaście procent dzieci¹⁰. Biorąc pod uwagę immunologiczną aktywność mleka kobiecego, szczególnie ważne jest promowanie tego sposobu żywienia w przypadku dzieci z alergiami pokarmowymi^{6, 10}. W praktyce jednak częstym zaleceniem jest wprowadzenie do diety niemowlęcia karmionego piersią mieszanek mlekozastępczych o wysokim stopniu hydrolizy lub preparatów aminokwasowych, których zastosowanie ma faktyczne uzasadnienie przede wszystkim w przypadku karmienia sztucznego^{3, 14}.