menu close arrow_back_ios person_add home

Alergie pokarmowe i diety eliminacyjne w żywieniu niemowląt i małych dzieci

Dietetyk Małgorzata Jackowska

DIETETYKA DZIECIĘCA

02-07-2018

18/2018

Alergie pokarmowe – to temat, który bardzo często pojawia się przy okazji tematyki żywienia niemowląt i małych dzieci. Wiedza naukowa na ten temat jest nieustannie uzupełniana, a oferta rynkowa i dostępność produktów ułatwiających stosowanie diety eliminacyjnej jest coraz bogatsza. Ciągle jednak żywienie dziecka z alergiami pokarmowymi jest dużym wyzwaniem dla rodziców. Nawet w przypadku braku reakcji alergicznych obawa przed podawaniem dziecku potencjalnie alergizujących produktów jest bardzo duża. Jak postępować w przypadku żywienia niemowląt i małych dzieci w sytuacji podejrzenia lub stwierdzenia alergii pokarmowej? Czy produkty uważane za potencjalnie silne alergeny powinny być wprowadzane do diety niemowlęcia później lub w szczególny sposób?

Alergie pokarmowe u dzieci – czy są tak częste, jak się wydaje?

Wydaje się, że alergie pokarmowe są bardzo częstym zjawiskiem w przypadku niemowląt i małych dzieci. Według ESPGHAN alergie pokarmowe są coraz częstsze w krajach wysoko rozwiniętych2, jednak według Jeurink i wsp. ostatnie dane mówią o 2–10% populacji europejskiej cierpiącej z powodu alergii pokarmowych6. European Academy of Allergy and Clinical Immunology (EACCI) przewiduje, że w ciągu kolejnych 15 lat ponad połowa populacji europejskiej będzie mieć objawy alergii pokarmowej lub innej16. Według danych World Allergy Organization (WAO) alergie na białka mleka krowiego w populacji pediatrycznej występują w przypadku 0,25–4,9% pacjentów. Badania prowadzone w wybranych krajach wskazywały na zróżnicowaną częstość występowania alergii IgE-zależnej: 1,9% w Finlandii, około 2% w Wielkiej Brytanii, Dani i Holandii i 4,9% w Norwegii14. Ze względu na szczególne trudności diagnostyczne dotyczące niemowląt i małych dzieci bardzo trudno jest jednak podać dokładne dane dotyczące częstości występowania alergii pokarmowych w tej grupie. Można natomiast stwierdzić, że dużo częściej objawy alergii są subiektywnie opisywane przez rodziców dzieci, niż potwierdzane zgodnie z dostępną diagnostyką. Brakuje wiarygodnych danych dotyczących występowania alergii pokarmowych u dzieci w populacji polskiej.

Najczęstszymi alergenami pokarmowymi w przypadku niemowląt i małych dzieci są: białka mleka krowiego, jaja i orzechy ziemne, ale wymienia się wśród nich również ryby i owoce morza, inne orzechy, sezam i pszenicę14, 15, 16. Bardzo charakterystycznym zjawiskiem w przypadku alergii pokarmowych u niemowląt i małych dzieci jest zanikanie objawów wraz z wiekiem dziecka. Zdecydowana większość dzieci wyrasta z alergii pokarmowych w pierwszych latach życia, co może wynikać z dojrzewania układu pokarmowego i immunologicznego. Według WAO 51% dzieci z objawami alergii na białka mleka krowiego nabywa tolerancji do końca 2 roku życia, 87% – do 3 roku życia i aż 92% – do 5 roku życia14. Jednak w okresie, w którym objawy alergii się utrzymują, potrzebne jest postępowanie, które pozwoli na właściwe odżywianie dziecka i zapewnienie bezpiecznej i właściwej dla dziecka żywności.

 

Diety eliminacyjne w trakcie ciąży i karmienia piersią

Zgodnie z aktualną wiedzą jednym z podstawowych czynników ochronnych zmniejszających ryzyko występowania alergii pokarmowych jest karmienie piersią7, 8. Zaleca się, aby w pierwszym półroczu życia dziecko było karmione wyłącznie piersią, a następnie należy wprowadzać żywność uzupełniającą przy kontynuacji karmienia naturalnego. WHO zaleca kontynuowanie karmienia piersią przynajmniej do końca drugiego roku życia9, 13, natomiast według ESPGHAN karmienie piersią powinno być kontynuowane tak długo, jak jest to pożądane przez matkę i dziecko2. Karmienie naturalne jest uważane za wzorcowy i optymalny sposób żywienia, zapewniający optymalny wzrost i rozwój dziecka. Jest elementem programowania metabolicznego organizmu dziecka, zmniejsza ryzyko wielu chorób infekcyjnych i dietozależnych, a nawet chorób nowotworowych – zarówno w okresie dzieciństwa, jak i w późniejszym życiu9, 10, 12, 13. Niestety, w krajach wysoko rozwiniętych, w tym w Polsce, wskaźniki karmienia piersią są niskie i około połowa niemowląt nie jest już karmiona piersią w drugim miesiącu życia, a do końca 12 miesiąca życia karmionych naturalnie jest kilkanaście procent dzieci10. Biorąc pod uwagę immunologiczną aktywność mleka kobiecego, szczególnie ważne jest promowanie tego sposobu żywienia w przypadku dzieci z alergiami pokarmowymi6, 10. W praktyce jednak częstym zaleceniem jest wprowadzenie do diety niemowlęcia karmionego piersią mieszanek mlekozastępczych o wysokim stopniu hydrolizy lub preparatów aminokwasowych, których zastosowanie ma faktyczne uzasadnienie przede wszystkim w przypadku karmienia sztucznego3, 14.

Alergie pokarmowe – to temat, który bardzo często pojawia się przy okazji tematyki żywienia niemowląt i małych dzieci. Wiedza naukowa na ten temat jest nieustannie uzupełniana, a oferta rynkowa i dostępność produktów ułatwiających stosowanie diety eliminacyjnej jest coraz bogatsza. Ciągle jednak żywienie dziecka z alergiami pokarmowymi jest dużym wyzwaniem dla rodziców. Nawet w przypadku braku reakcji alergicznych obawa przed podawaniem dziecku potencjalnie alergizujących produktów jest bardzo duża. Jak postępować w przypadku żywienia niemowląt i małych dzieci w sytuacji podejrzenia lub stwierdzenia alergii pokarmowej? Czy produkty uważane za potencjalnie silne alergeny powinny być wprowadzane do diety niemowlęcia później lub w szczególny sposób?

Chcesz przeczytać więcej?

Pełna treść artykułu, wraz z załącznikami do pobrania, dostępna jest dla prenumeratorów czasopisma, po zalogowaniu się.


O autorze

Małgorzata Jackowska

CZYTAM ARTYKUŁY

Absolwentka i doktorantka Wydziału Żywienia Człowieka SGGW w Warszawie. Pracuje z rodzicami niemowląt i małych dzieci, prowadzi szkolenia i warsztaty oraz konsultacje indywidualne, tworzy treści edukacyjne. Autorka bloga www.malgorzatajackowska.com  Specjalizuje się w tematyce żywienia niemowląt, małych dzieci i matek w okresie ciąży i karmienia piersią.