W patogenezie dermatoz istotne są zarówno predyspozycje genetyczne, jak i liczne czynniki środowiskowe, np. stres, dieta czy zmiany klimatyczne. Jednym z badanych aspektów w kontekście chorób dermatologicznych jest wpływ mikrobioty jelit na ich występowanie i ewentualne leczenie. Aktualne doniesienia mówią o powiązaniach mikroorganizmów jelitowych i atopowego zapalenia skóry, egzemy czy trądziku.

Coraz więcej publikacji ukazuje również związek mikrobioty z chorobami o podłożu autoimmunizacyjnym (w tym m.in. z bielactwem i łuszczycą). Artykuł ten ma na celu przedstawienie aktualnych badań nad związkiem mikrobioty jelit z wybranymi chorobami skóry oraz możliwościami zastosowania probiotykoterapii jako elementu terapii w tych schorzeniach.

Mikrobiota w AZS

Atopowe zapalenie skóry (AZS, atopic dermatitis) jest przewlekłą i nawrotową chorobą zapalną, której towarzyszy uporczywy świąd, charakterystyczny wygląd i umiejscowienie zmian. Choroba ta dotyczy 15–30% dzieci i 2–10% dorosłych, a ilość chorych w ciągu ostatnich trzech dekad wzrosła nawet trzykrotnie¹. Do uwidocznienia objawów choroby dochodzi u pacjentów, u których predyspozycje genetyczne wpływające na funkcję bariery skórnej i układu odpornościowego współistnieją z czynnikami środowiskowymi, takimi jak: wysoko przetworzona dieta, palenie tytoniu czy chłodny klimat². Analogicznie wyznaczono również czynniki, które działają ochronnie na organizm i przeciwdziałają uaktywnieniu się choroby. Są to m.in.: odpowiednia dieta (bogata w warzywa i owoce oraz ryby), promieniowanie UV i karmienie piersią. Znana jest również tzw. „hipoteza higieniczna”, sugerująca, że podstawowe znaczenie w rozwoju procesów odpornościowych i regulujących tolerancję immunologiczną ma mikrobiota jelitowa³. Badania prowadzone wśród szwedzkich i estońskich dzieci wykazały, że w składzie mikrobioty dzieci zdrowych oraz tych, u których wystąpiła atopia w pierwszych dwóch latach życia, występują istotne statystycznie różnice⁴. U pacjentów z AZS zwiększona jest liczba bakterii z rodzaju Clostridium difficile i S. aureus, a obniżona liczebność Bifidobacterium i Bacteroides^4-6. Równocześnie pojawiają się coraz liczniejsze doniesienia, że na zmiany mikrobioty determinujące występowanie AZS wpływają przede wszystkim czynniki prenatalne, okres noworodkowy i pierwsze lata życia. Znaczenie mają tutaj m.in. wiek ciążowy, rodzaj porodu czy sposób karmienia⁷. Dzieci urodzone poprzez cesarskie cięcie mają zwiększone ryzyko wystąpienia atopii, ponieważ ich jelita skolonizowane są głównie przez mikroorganizmy pochodzące ze skóry matki oraz rąk personelu, podczas gdy u dzieci urodzonych siłami natury dominują szczepy pochodzące z pochwy (Lactobacillus, niepatogenne Escherichia coli i Enterococcus spp.)⁸. Na zwiększenie liczebności prozdrowotnych szczepów Lactobacillus oraz Bifidobacterium wpływa również sposób karmienia. Mleko kobiece zawiera probiotyki, ale również prebiotyki, które dodatkowo wspierają rozwój prawidłowej mikrobioty jelit dziecka. Wykazano, że odpowiednią kolonizację jelita, a przy tym zmniejszenie ryzyka wystąpienia atopii, wspomaga również uczęszczanie dzieci do żłobka, brak antybiotyków do ukończenia pierwszego roku życia, życie na wsi i kontakt ze zwierzętami².