Na podstawie wielu badań naukowych międzynarodowe organizacje związane ze zdrowiem (WHO, ESC, ACSM) opracowały zalecenia dotyczące AF mające zastosowanie w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego. Wszystkie one są zgodne co do tego, że najbezpieczniejszą formą wysiłku fizycznego w kontekście układu krążenia jest trening wytrzymałościowy o umiarkowanej intensywności (40–60% VO2 max), angażujący duże grupy mięśniowe, trwający co najmniej 30 minut (lub co najmniej 10 minut kilka razy dziennie) przez co najmniej 3–5 dni w tygodniu (najlepiej przez wszystkie dni tygodnia). Podobne korzyści dla zdrowia można uzyskać, stosując wysiłek o dużej intensywności lub kombinację wysiłku o umiarkowanej i o dużej intensywności przez 1–1,5 h tygodniowo. Efekt prozdrowotny uzyskuje się, wydatkując 1000–2000 kcal/tydzień, czyli ok. 200–300 kcal/trening. Uzupełnieniem treningu wytrzymałościowego powinien być dynamiczny trening oporowy podejmowany 2 razy w tygodniu. Powinien on stanowić ok. 10–15% objętości treningu. Rozróżnienie poziomu intensywności wysiłku może stanowić pewien problem dla pacjenta. Intensywny wysiłek to taki, przy którym dochodzi do znacznego wzrostu częstości akcji serca oraz wyraźnego przyspieszenia oddechu. W praktyce można zastosować zasadę walk and talk, czyli idź i mów, która oznacza, że jeśli w czasie wysiłku pacjent jest w stanie swobodnie rozmawiać, to jest to wysiłek o umiarkowanej intensywności. Zalecenia dotyczące AF mające na celu utrzymanie dobrego stanu zdrowia i zapobiegania chorobom przewlekłym przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Zalecenia dotyczące aktywności fizycznej dla utrzymania dobrego stanu zdrowia i zapobieganiu chorobom przewlekłym.

Powyższe zalecenia zostały opracowane dla osób zdrowych w celach profilaktycznych. Wpływ treningu na wartość ciśnienia wśród osób z prawidłowym BP nie został jeszcze dokładnie zbadany. Natomiast udowodniono, że aktywność fizyczna zapobiega hipotonii ortostatycznej, zaburzeniom dobowym rytmu i zmienności BP przez poprawę funkcji autonomicznego układu nerwowego.

Metaanaliza randomizowanych kontrolowanych badań nad treningiem wytrzymałościowym wykazała, że spadek BP najbardziej wyraźny jest w grupach osób z nadciśnieniem tętniczym (–6.9/–4,9 mm Hg), ale istotne statystycznie zmniejszenie BP obserwowane było również u osób z prawidłowymi wartościami BP (–2,4 /–1,6 mm Hg) i w grupach przednadciśnieniowych (–1,7/–1,7mm Hg). Uzyskane wyniki dotyczyły treningów wytrzymałościowych trwających średnio 40 minut 3 razy w tygodniu, o intensywności 65% HRmax przez 16 tygodni.

Osoby z NT mogą rozpocząć regularną aktywność fizyczną, jeśli mają wyrównane wartości ciśnienia. Wyrównane ciśnienie tętnicze to takie, które wynosi < 140/90 mm Hg. Pacjenci z dodatkowymi chorobami układu krążenia, zanim rozpoczną systematyczne treningi, powinni wykonać test wysiłkowy, aby ustalić, czy nie mają dodatkowych przeciwskazań do wysiłku fizycznego, a także w celu ustalenia obciążeń treningowych. Przeciwwskazaniem do podjęcia treningu (w danym dniu) u osób z NT jest wartość ciśnienia tętniczego > 160/100 mmHg⁴. Dodatkowo każdy pacjent z NT zanim rozpocznie AF powinien zostać poinformowany o objawach ostrzegawczych, takich jak ból, dyskomfort w klatce piersiowej, duszność, zawroty głowy czy złe samopoczucie, które mogą być związane z wysiłkiem i które należy skonsultować z lekarzem specjalistą.

Jak wykazują liczne badania, AF powoduje obniżenie BP szczególnie u osób z NT. Ważne są zatem częstsze kontrole lekarskie u osób z NT, które podjęły regularne treningi, ponieważ może zajść potrzeba modyfikacji dawek leków hipotensyjnych.

Rekomendacje grupy roboczej Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego w zakresie kardiologii sportowej (Study Group of Sports Cardiology – ESC) dotyczące pacjentów z NT są jednakowe dla osób biorących udział w sporcie wyczynowym, jak również tych, które podejmują aktywność fizyczną w wymiarze rekreacyjnym. Zalecenia dotyczące wytężonej aktywności fizycznej w czasie wolnym oraz udziału w sportach kwalifikowanych dla sportowców z systemowym nadciśnieniem tętniczym, zgodnie z profilem ryzyka sercowo-naczyniowego, przedstawia tabela 3.

Tabela 3. Zalecenia dotyczące wytężonej aktywności fizycznej w czasie wolnym oraz udziału w sportach kwalifikowanych dla sportowców z systemowym nadciśnieniem tętniczym, zgodnie z profilem ryzyka sercowo-naczyniowego.

BP (blood pressure) − ciśnienie tętnicze; PE (physical examination) − badanie lekarskie, łącznie z powtarzanymi pomiarami ciśnienia tętniczego, zgodnie z wytycznymi; EKG − 12-odprowadzeniowe badanie elektrokardiograficzne; ET (exercise testing) − test wysiłkowy; echo − echokardiografia w spoczynku

Dowody naukowe świadczą o korzystnym wpływie AF na kontrolę BP oraz podkreślają znaczenie AF w profilaktyce i leczeniu osób z NT. Słaba znajomość omówionych rekomendacji wśród różnych specjalistów może być przyczyną braku zalecania AF lub przekazywania pacjentom zbyt ogólnikowych informacji, co często skutkuje niestosowaniem się do zaleceń. Warto przy tym pamiętać, że wymagane jest stałe stosowanie AF, ponieważ zaprzestanie treningów wiąże się z utratą efektu hipotensyjnego.