Triada sportsmenek jest zespołem objawów obejmujących dostępność energii, funkcje menstruacyjne oraz gęstość mineralną kości.
Chęć uzyskania lepszych wyników, presja ze strony środowiska, w tym trenera, może skłonić zawodniczki do podjęcia drastycznych metod redukcji masy ciała, co może wpłynąć na rozwój zaburzeń odżywiania.
Rozwój triady sportsmenek może być także spowodowany nieświadomym niskim spożyciem energii wraz z dietą w celu kompensacji obciążeń treningowych. Ważne jest uświadomienie m.in. trenerom, zawodniczkom i dietetykom, jakie skutki niesie ze sobą triada sportsmenek i lekceważenie pierwszych objawów tego zespołu.
Ewoluowanie pojęcia triady sportsmenek
Triada sportsmenek (Female Athele Triad) została pierwszy raz opisana w 1992 roku podczas warsztatów American College of Sports Medicine (ACSM) przez grupę zadaniową do spraw problemów kobiet1. W roku 1997 ACSM wydał stanowisko dotyczące FAT. Terminem tym określano zespół oddzielnych, ale powiązanych ze sobą elementów: zaburzeń odżywiania, braku miesiączki, osteoporozy1, 2. W roku 2005 Międzynarodowy Komitet Olimpijski wydał swoje stanowisko dotyczące triady sportsmenek − zbieżne z ACSM3.
W roku 2007 ACSM zmodyfikował definicję triady sportsmenek. Wprowadzono pojęcie dostępności energii. Podkreślono, że niska dostępność energii może występować zarówno u kobiet z zaburzeniami, jak i bez zaburzeń odżywiania. Zgodnie ze stanowiskiem ACSM jako triadę sportsmenek określono zespół objawów i stanów patologicznych obejmujących: dostępność energii, funkcje menstruacyjne i gęstość mineralną kości. Każdy z objawów może występować oddzielnie lub razem z pozostałymi. Ponadto stopień nasilenia objawów klinicznych może wyrażać się w szerokim spektrum4.
W 2014 roku eksperci Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego zastąpili pojęcie triady sportsmenek określeniem względnego niedoboru energetycznego (Relative Energy Deficiency in Sport), zwanym zespołem RED-s. Według specjalistów MKOL-u określenie to wskazuje na złożoność procesu oraz uwzględnia występowanie tego typu zaburzeń także u mężczyzn. Konsekwencją zespołu RED-s jest m.in zmniejszenie tempa metabolizmu, zaburzenia miesiączkowania, obniżenie gęstości mineralnej kości, osłabienie funkcjonowania układu odpornościowego, sercowo-naczyniowego oraz procesu syntezy białek5.
U sportsmenek występowanie poszczególnych objawów triady jest zróżnicowane. Przegląd 65 badań wykazał, że stosunkowo niewiele zawodniczek miało wszystkie objawy triady (0−15,9%). Natomiast występowanie jednego lub dwóch objawów triady jest dużo częstsze, odpowiednio 16−60% i 2,7−27%. Zaburzenia miesiączkowania i nieprawidłowości w zachowaniach żywieniowych stwierdzono aż u 2,7-50% zawodniczek. Bardziej narażone na objawy triady były zawodniczki tych dyscyplin, w których ważna jest szczupła sylwetka6. Wśród licealistek występowanie wszystkich zespołów triady stwierdzono u 1−1,2%, dwa elementy triady występowały u 4−18% młodych zawodniczek, natomiast jeden element triady stwierdzono aż u 16−54% dziewcząt7.
Triada sportsmenek jest zespołem objawów obejmujących dostępność energii, funkcje menstruacyjne oraz gęstość mineralną kości.
Pełna treść artykułu, wraz z załącznikami do pobrania, dostępna jest dla prenumeratorów czasopisma, po zalogowaniu się.
Tkanka kostna jest tkanką łączną, która dzięki zawartości soli mineralnych w jej istocie podstawowej jest twarda, sztywna i wytrzymała. W jej skład wchodzą następujące komórki: osteoblasty (tzw. komórki kościotwórcze), osteocyty (osteoblasty otoczone zmineralizowaną istotą międzykomórkową) i osteoklasty (tzw. komórki kościogubne, odpowiadające za niszczenie kości), oraz substancja międzykomórkowa (organiczna i nieorganiczna) tworząca pozostałą część tkanki19.
Z uwagi na zachodzące na świecie zmiany demograficzne rośnie liczba osób starszych. W Polsce również obserwuje się systematyczny wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym. Tylko w okresie 1970−2012 zwiększyła się ona o ponad 3,3 mln osób − do poziomu blisko 6,9 mln.
Aktywność fizyczna jest jednym z najważniejszych niefarmakologicznych modyfikowalnych czynników ryzyka występowania wielu chorób.
