Większość nowotworów jelita grubego rozwija się na podłożu gruczolaka. Możliwy jest też rozwój na podłożu niezmienionej makroskopowo błony śluzowej tzw. typ raka de novo. Około 25% to raki występujące rodzinnie lub na podłożu genetycznym (rodzinna polipowatość gruczolakowata, zespół Lyncha). Objawy raka jelita grubego zależą od lokalizacji i stopnia zaawansowania. Do najczęstszych symptomów nowotworu jelita grubego należą: krwawienie utajone i jawne, bóle brzucha, zmiana rytmu wypróżnień, utrata masy ciała, niedokrwistość, wzdęcia, brak apetytu, gorączka oraz niedrożność jelita. Podstawą diagnostyki raka jelita grubego jest badanie endoskopowe (rektoskopia, sigmoidoskopia, kolonoskopia), które umożliwia wykrycie guza, pobranie wycinków oraz kontrolę pozostałej części jelita².
Raki okrężnicy i raki odbytnicy wymagają różnego podejścia terapeutycznego. Główną metodą leczenia raka okrężnicy jest leczenie chirurgiczne. U pacjentów charakteryzujących się dużym ryzykiem nawrotu stosuje się uzupełniającą chemioterapię, która zwiększa odsetek wyleczeń. W leczeniu paliatywnym chemioterapia istotnie wydłuża czas życia chorych. Zastosowanie radioterapii w leczeniu chorych na raka okrężnicy ma niewielkie znaczenie. Postępowanie chirurgiczne w raku okrężnicy bez przerzutów odległych polega na resekcji odpowiedniego fragmentu jelita wraz z regionalnymi węzłami chłonnymi zależnie od lokalizacji guza i unaczynienia jelita: resekcja odcinkowa, hemikolektomia prawostronna, hemikolektomia lewostronna, hemikolektomia poszerzona, kolektomia. Przy obecności resekcyjnych przerzutów do wątroby lub płuc wraz z resekcją jelita wykonuje się jednoczesną lub następową resekcją zmian, a przy obecności nieresekcyjnych przerzutów rozpoczyna się chemioterapię i po 2–3 miesiącach ponownie ocenia odpowiedź na leczenie oraz możliwość wykonania zabiegu radykalnego. W przypadku nowotworów nieoperacyjnych zabieg chirurgiczny stosowany jest jako metoda paliatywna: resekcja jelita, zespolenie omijające, kolostomia obarczająca, endoskopowe protezowanie zwężenia².
Rak odbytnicy jest umiejscowiony w odcinku jelita grubego od brzegu odbytu do wysokości ok. 12–15 cm. Nowotwory zlokalizowane wyżej leczy się jak raka okrężnicy. Leczenie chorych na raka odbytnicy wymaga współpracy chirurga, radioterapeuty oraz onkologa klinicznego. Szczególnie ważna, poza chirurgią, jest rola radioterapii. Decyzje o wyborze postępowania podejmowana jest podczas wielodyscyplinarnych spotkań klinicznych. Przed zastosowaniem leczenia operacyjnego w przypadku raka odbytnicy postępowaniem z wyboru u chorych leczonych w sposób skojarzony jest przedoperacyjna radioterapia lub chemio-radioterapia. W chirurgii raka odbytnicy zawsze dąży się do zachowania zwieraczy. W przypadku nowotworów umiejscowionych w górnej lub środkowej części odbytnicy wykonuje się przednią resekcję odbytnicy, natomiast u chorych z nisko położonym rakiem oraz w przypadku zaawansowanych lub nisko zróżnicowanych nowotworów umiejscowionych w środkowej odbytnicy wykonuje się brzuszno-kroczową amputację odbytnicy².