Bardzo ważną cechą glikozydów stewiolowych jest ich wysoka odporność na światło słoneczne, ogrzewanie do 200°C i szeroki zakres pH (pH 2−9), co sprawia, że mogą być one dodawane do żywności poddawanej obróbce, w tym gotowaniu czy pieczeniu. W 2008 roku Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA) na podstawie wyników przeprowadzonych badań ustalił, że glikozydy stewiolowe pozyskiwane ze stewii są bezpieczne dla zdrowia i dopuścił stosowanie ich jako dodatku do żywności. W listopadzie 2011 roku dopuszczono je do użytku na terenie Unii Europejskiej, oznaczając jako E960. Jednocześnie Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) ustalił dopuszczalne dziennie spożycie glikozydów na poziomie 4 mg/kg masy ciała (w przeliczeniu na tzw. ekwiwalenty stewiolowe*)^{5, 6}.

Właściwości glikozydów stewiolowych (tj. duży potencjał słodzący, brak kaloryczności oraz tolerancja i bezpieczeństwo) sprawiły, że stewia stała się doskonałą alternatywą dla sacharozy, szczególnie dla osób z nadwagą lub cukrzycą. Liczne badania kliniczne wskazują, że oprócz właściwości słodzących glikozydy stewiolowe mogą posiadać także właściwości prozdrowotne.

Otyłość

Stewia zastosowana jako zamiennik cukru w diecie osób z otyłością lub nadwagą powoduje znaczne obniżenie kaloryczności posiłków. Redukcja podaży energii poniżej zapotrzebowania powoduje wykorzystanie zapasów energetycznych z tkanki tłuszczowej i w efekcie spadek masy ciała⁷.

Cukrzyca

Ze względu na metabolizm glikozydów stewiolowych i ich rozkład na poziomie jelita grubego chorzy z cukrzycą zarówno typu I, jak i II mogą słodzić napoje i potrawy stewią bez obawy o wzrost glikemii.

Ponadto wiele lat temu postawiono hipotezę o działaniu hipoglikemicznym stewii. Badania in vitro wykazały, że rebaudiozyd A dodawany do izolowanych komórek z trzustki zwiększał sekrecję insuliny. Mechanizmem odpowiedzialnym za ten proces jest zamykanie kanałów potasowych zależnych od ATP, co pozwala komórkom β trzustki na depolaryzację, aktywowanie kanałów wapniowych i pobudzenie sekrecji insuliny. Podobne wyniki zaobserwowano w badaniach in vivo u chorych z cukrzycą typu II, którym podawano w posiłku 1 g stewiozydu. Powodował on większe tłumienie poposiłkowego wzrostu stężenia glukozy we krwi i wzrost indeksu insulinowego. Fakt ten sprawił, że glikozydy stewiolowe zaczęto stosować u chorych z cukrzycą, którzy nie tylko mogą wykorzystać właściwości słodzące stewii, ale także jej działanie hipoglikemiczne⁸.

Nadciśnienie tętnicze

Badania in vitro wykazały, że stewia − poprzez rozszerzanie naczyń krwionośnych − może wykazywać działanie hipotensyjne. Działanie to zostało potwierdzone także u ludzi, którzy przez rok przyjmowali stewiozyd lub placebo w dawce 750 mg/dobę (ok. 300 mg/dobę w tzw. ekwiwalentach stewiolowych). W grupie osób stosujących stewiozyd stwierdzono większy spadek ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Wskazano także mechanizmy odpowiedzialne za działanie hipotensyjne, tj. zmiany oporów naczyniowych (blokowanie napływu jonów wapniowych do komórek mięśni gładkich naczyń krwionośnych, co prowadzi do rozszerzenia naczyń i redukcji całkowitego oporu obwodowego) oraz zmiany objętości plazmy (poprzez wzmożoną diurezę i zwiększone wydalanie sodu z moczem, co prowadzi do zmniejszenia ilości płynu zewnątrzkomórkowego). Efekt hipotensyjny stwierdzono jedynie w grupie chorych z nadciśnieniem tętniczym. U osób zdrowych stewiozyd nie wpływał na zmiany ciśnienia⁷.

Działanie przeciwpróchnicze

Sacharoza i inne węglowodany proste stanowią idealną pożywkę dla bakterii Streptococcus mutans, które rozkładają cukry w płytce nazębnej. Bakterie te produkują kwas uszkadzający szkliwo zębów, przyczyniając się do powstawania próchnicy. Na pożywce z glikozydami stewiolowymi następuje zahamowanie wzrostu bakterii próchniczych, a co za tym idzie − zmniejszenie produkcji kwasu. Dlatego też stewii przypisuje się właściwości przeciwpróchnicze, co wykorzystywane jest m.in. przy produkcji past do zębów, do których dodawane są glikozydy stewiolowe⁴.

Działanie przeciwzapalne oraz przeciwdrobnoustrojowe

Zarówno badania in vitro, jak i in vivo wykazały, że stewiozyd w przypadku infekcji zapobiega niepożądanym efektom odpowiedzi zapalnej (poprzez regulację sekrecji cytokin prozapalnych, takich jak TNF-α, IL-1β) i tlenku azotu, zaś u osób zdrowych może poprawić odporność wrodzoną (poprzez zwiększenie aktywności monocytów). Wykazano także, że ekstrakty pozyskane z liści stewii (głównie ekstrakt acetonowy i na bazie octanu etylu) działają bakteriobójczo w stosunku do bakterii Staphylococcus aureus, Salmonella typhi, Escherichia coli, Aeromonas hydrophila i Vibrio cholerae. Ekstrakty stewiolowe (głównie metanolowy) wykazują także działanie przeciwgrzybicze i hamujące wzrost drożdży⁹.

Fenyloketornuria

Glikozydy stewiolowe nie zawierają w swojej budowie cząsteczek fenyloalaniny, dzięki czemu stewia może być wykorzystywana w dietoterapii u chorych na fenyloketonurię⁷.

Inne prozdrowotne działania stewii

Poza powyżej wymienionymi działaniami stewii wielu autorów wskazuje na jej właściwości przeciwnowotworowe, przeciwwirusowe, przeciwbiegunkowe czy wspomagające odporność. Niektórzy twierdzą, że może wspomagać proces leczenia w atopowym zapaleniu skóry i innych chorobach o podłożu immunologicznym. Weryfikacja tych hipotez wymaga jednak jeszcze wielu dodatkowych badań.

Liczne badania nad glikozydami stewiolowymi i potwierdzenie ich bezpieczeństwa oraz właściwości prozdrowotnych sprawiły, że coraz częściej związki te dodawane są do żywności i stosowne jako dodatki słodzące do przetworów mlecznych, deserów, słodyczy bezcukrowych, dżemów, napojów i innych. Stewia powszechnie stosowana jest w postaci proszku, tabletek, a także płynu (soku z liści lub roztworu skoncentrowanego glikozydów stewiolowych).

W rozporządzeniu Komisji Europejskiej nr 113/2011 z dnia 11 listopada 2011 r. podano maksymalne dopuszczone poziomy stosowania glikozydów stewiolowych w żywności. Wyrażone one zostały jako tzw. ekwiwalenty stewiolu w mg/kg produktu⁶.

Stewia, znana od wieków w Ameryce Południowej, stanowi bogate źródło naturalnych glikozydów stewiolowych charakteryzujących się dużą słodkością, brakiem kaloryczności, a zarazem stabilnością w wysokiej temperaturze oraz szerokim zakresem pH. Potwierdzone bezpieczeństwo oraz prozdrowotne właściwości stewii sprawiły, że może ona stanowić element terapii suplementacyjnej u chorych otyłych, z cukrzycą, nadciśnieniem czy chorych na fenyloketonurię. Najbliższe lata i dalsze badania nad właściwościami glikozydów stewiolowych prawdopodobnie wskażą nowe możliwości zastosowania stewii w praktyce.

*Ekwiwalent stewiolu określa zawartość stewiolu w glikozydach stewiolowych. Jednostkę tę wyznacza się w oparciu o współczynniki konwersji glikozydów stewiolowych do stewiolu, jaka zachodzi w przewodzie pokarmowym człowieka. Współczynniki te wynoszą średnio 0,33 dla rebaudiozydu A i 0,4 dla stewiozydu. Aby przeliczyć ilość glikozydów stewiolowych na ekwiwalenty stewiolu, należy ich ilość przemnożyć przez współczynnik konwersji. Zawartość glikozydów stewiolowych w żywności lub poziom ich dodatku do żywności wyraża się także jako ekwiwalenty stewiolu.