Cukrzyca u dzieci – definicja i epidemiologia

Cukrzyca − to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się przewlekłą hiperglikemią wynikającą z zaburzenia wydzielania i/lub działania insuliny. Niedostateczne wydzielanie insuliny i/lub zmniejszona odpowiedź tkanek na insulinę upośledza działanie insuliny w tkankach docelowych, a to skutkuje zaburzeniem metabolizmu węglowodanów, lipidów i białek. U chorego może występować zarówno upośledzenie wydzielania, jak i funkcji insuliny¹.

Etiologia cukrzycy jest wieloczynnikowa. Większość jej przypadków można zakwalifikować do dwóch szerokich kategorii: cukrzycy typu 1 (występuje tu brak wydzielania insuliny) i cukrzycy typu 2 (występuje tu oporność tkanek organizmu na działanie insuliny lub niedostateczne wyrównawcze wydzielanie insuliny). Cukrzyca typu 1 jest najczęstszą postacią choroby u młodych osób w wielu populacjach, szczególnie rasy białej. Natomiast cukrzyca typu 2 jest coraz większym problemem zdrowia publicznego na całym świecie i coraz częściej dotyka również młodą populację¹.

W większości krajów zachodnich cukrzyca typu 1 stanowi ponad 90% wszystkich przypadków cukrzycy u dzieci i młodzieży. Kiedy weźmie się pod uwagę wszystkie grupy wiekowe, cukrzycę typu 1 rozpoznaje się u 5–10% wszystkich chorych na cukrzycę. Oszacowano, że w roku 2007 na całym świecie było 497 000 dzieci chorych na cukrzycę (0–14 lat), a każdego roku rozpoznaje się 79 000 nowych zachorowań. Cukrzyca typu 1 dotyka rocznie około 80 000 dzieci do 15 roku życia. Cukrzyca typu 2 występuje w grupie osób młodych coraz częściej, jednak epidemiologiczne dane populacyjne nie są tak dostępne jak w przypadku danych dotyczących cukrzycy typu 1¹.

Zaobserwowano duże różnice w zapadalności na cukrzycę typu 1 pomiędzy krajami, w obrębie danego kraju i pomiędzy odmiennymi etnicznie populacjami. Największą zapadalność obserwuje się w Finlandii, krajach Europy Północnej i Kanadzie. W krajach azjatyckich zapadalność na cukrzycę typu 1 jest bardzo mała. W Japonii wynosi około 2/100 000 osobolat, w Chinach 3,1/100 000, na Tajwanie około 5/100 000.

Dane Jarosz-Chobot i wsp. pokazały tempo zapadalności na cukrzycę typu 1 w Polsce u dzieci w wieku 0–15 w przedziale czasowym 1989–2004 z uwzględnieniem okresu od 1970 roku i predykcją na przyszłe lata. Średnie występowanie cukrzycy typu 1 w latach 1989–2004 wynosiło 10,2 na 100 000 osób na rok (wzrost średniej z 5,4 do 17,7 odpowiednio dla roku 1989 i 2004)². Nie znaleziono różnic pomiędzy zapadalnością w zależności od płci oraz między regionami (podzielono regiony na zurbanizowane i wiejskie). Większą zapadalność odnotowano na terenach północnych Polski (w porównaniu do południowych) oraz w okresie jesienno-zimowym (dane niezależne od płci dziecka). Prognoza zapadalności na przyszłe lata jest zatrważająca. Bazując na trendzie zapadalności, szacuje się, że w 2010 roku zachoruje 1600 dzieci w wieku poniżej 15 roku życia (brak aktualnych danych, by skonfrontować tę liczbę), natomiast w 2025 roku liczba ta ma wzrosnąć do 4800 dzieci2. Dane te wskazują, że Polska będzie musiała sobie poradzić z dwukrotnie większym wzrostem zapadalności na cukrzycę typu 1 wśród dzieci do 15 roku życia w porównaniu do predykcji w innych krajach Europy².

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną. O jej wystąpieniu decydują zaburzenia regulacji immunologicznej uwarunkowane czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Dziedziczenie schorzeń autoimmunologicznych jest z reguły poligeniczne³. Predyspozycja genetyczna związana jest głównie z genami układu zgodności tkankowej, które zlokalizowane są na krótkim ramieniu chromosomu 6. Najważniejsze znaczenie mają antygeny leukocytów (HLA – Human Leukocyte Antigen), allele DG i DQ. Geny HLA odpowiadają za prawie 50% rodzinnego ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 1. Geny spoza układu HLA mogą również odgrywać znaczącą rolę w etiopatogenezie cukrzycy typu 1 (np. geny kodujące insulinę, limfocytarną fosfatazę białkowej tyrozyny, łańcuch α receptora dla interleukiny II)³.