Uzależnienie od nikotyny to nie tylko silne uzależnienie psychiczne, ale także fizyczne uzależnienie od substancji psychoaktywnych. Zaburzony system odżywiania wymaga właściwie prowadzonego modelu żywienia, ponieważ przewlekła ekspozycja na związki zawarte w dymie papierosowym wymaga uzupełnienia deficytów żywieniowych podstawowych biopierwiastków. Dodatkowo często występujący przyrost masy ciała związany z rzucaniem palenia wymaga szczególnego wsparcia żywieniowego i pomocy dietetycznej.

Nikotyna i wpływ na organizm

Panuje powszechne przekonanie, że nikotyna posiada zdolność do tłumienia apetytu, a tym samym uznawana jest przez część społeczeństwa za sprzymierzeńca w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Nikotyna zaliczana jest do stymulantów ośrodkowego układu nerwowego, dlatego naturalnie zwiększa wydatek energetyczny organizmu. Wzrost poziomu adrenaliny zwiększa cyrkulację krwi i limfy, poprawiając samopoczucie i nastrój, tyle że krótkoterminowo³. Cząsteczka nikotyny przypomina kształtem acetylocholinę. Przechodząc do krążenia tętniczego, szybko przemieszcza się z płuc do mózgu, gdzie wiąże się z nikotynowymi receptorami cholinergicznymi (kanałami jonowymi bramkowanymi ligandami), które zwykle wiążą acetylocholinę. Istnieje ścisły związek pomiędzy układem nagrody a ośrodkiem stresu w układzie nerwowym. Nikotyna prowadzi do wzrostu poziomu dopaminy, serotoniny, noradrenaliny i endorfin, dlatego zwiększa chęć do przewlekłego palenia. Gdy neuroprzekaźniki uzyskują właściwy poziom, wartość nikotyny powoli spada i organizm zaczyna produkować białka stresowe. Rozdrażnienie i zmęczenie są głównymi objawami „odstawienia nikotyny”. Substancja stymulująca „ośrodek nagrody” przestaje wysyłać sygnały do innych obszarów mózgu (m.in. kory przedczołowej) i kortykosteroidy walczą o powrót do dawnego stanu zadowolenia. Podwzgórze – „dyspozytornia” gospodarki hormonalnej stara się uregulować zachwianą równowagę, jednak proces ten wymaga czasu, dlatego pojawia się obniżony nastrój, znużenie, irytacja, rozdrażnienie, problem ze skupieniem myśli i koncentracją. Papieros, odciągając uwagę od przyjęcia pokarmu, blokuje w konsekwencji proces dostarczania podstawowych składników odżywczych. Palenie tytoniu powoduje, że proces lipolizy staje się utrudniony, co przekłada się na utratę tkanki tłuszczowej i w konsekwencji spadek masy ciała³. Długotrwała neuroadaptacja na nikotynę może stać się przyczyną insulinooporności. Szkodliwe skutki działania nikotyny znacznie przewyższają pozorne korzyści jej stosowania utożsamiane ze spadkiem masy ciała. Nadmierna produkcja trójglicerydów i wolnych kwasów tłuszczowych we krwi upośledza wrażliwość na insulinę innych tkanek ciała, a mianowicie mięśni szkieletowych i wątroby^{1, 2}. W dłuższej perspektywie może to być przyczyną rozwoju cukrzycy typu II, udaru mózgu, niewydolności nerek, zespołu metabolicznego, osteoporozy. Zwiększa się także ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Szczupli palacze mogą doprowadzić do całkowitego rozregulowania metabolizmu, a to predysponuje do zaburzeń głównych czynników regulujących homeostazę oraz różnicowanie i wzrost komórek organizmu^{5, 6}. Dowiedziono, że rzucanie palenia wcale nie musi wiązać się ze wzrostem ilości tkanki tłuszczowej − wszystko zależy od możliwości i wydajności organizmu, motywacji, determinacji i procesów zachodzących w organizmie. Krótko mówiąc − jest to sprawa indywidualna. Jednak zauważono, że od momentu zerwania z nałogiem część osób w ciągu 12 miesięcy zwiększa swoją masę ciała od 4 do nawet 7 kg. Stwierdzono, że przyrost masy ciała jest największy w ciągu pierwszych trzech miesięcy od rzucenia palenia, po czym tempo wzrostu spada⁸. Zatem powszechne przekonanie, że zawsze w trakcie rzucania palenia tytoniu trwale przybiera się na masie, nie jest prawdziwe.