Uchyłek (łac., ang. diverticulum) definiowany jest najczęściej jako niewielkie, workowate uwypuklenie ściany na zewnątrz światła narządu, który stanowi zmianę patologiczną wrodzoną lub nabytą. Uchyłki mogą powstać w różnych miejscach, ale najczęściej dotyczą przewodu pokarmowego – w szczególności jelita grubego, głównie okrężnicy. Uchyłki ze względu na budowę można podzielić na prawdziwe, które składają się ze wszystkich warstw ściany narządu, i rzekome, czyli tzw. pseudouchyłki będące przepuklinami błony śluzowej pokrytymi błoną surowiczą1,2.
Choroba obejmuje szerokie spektrum różnego rodzaju objawów, które związane są z obecnością uchyłków. Klasyfikacji dokonuje lekarz na podstawie obrazu klinicznego i badań dodatkowych, uwzględniając ewentualne powikłania. Na podstawie najpopularniejszej klasyfikacji Hincheya i wsp. wyróżnić można bezobjawową uchyłkowatość okrężnicy oraz objawową niepowikłaną chorobę uchyłkową, zapalenie uchyłków i jego ostre powikłania, takie jak ropień, krwawienie czy perforacja lub przewlekłe: zwężenie okrężnicy i przetoki2.
ETIOLOGIA I EPIDEMIOLOGIA
Dokładna etiologia uchyłkowatości nadal nie jest dobrze poznana. Udowodniono, że częstość występowania uchyłków zwiększa się z wiekiem i z jednej strony może wynikać faktycznie z zaawansowanego wieku, natomiast z drugiej strony jako główną przyczynę wskazuje się po prostu dłuższy czas, w którym ściana jelita grubego jest narażana na działanie czynników potencjalnie patogennych. U części osób choroba przebiega z zapaleniem, co zdecydowanie zwiększa ryzyko powikłań i podnosi koszty leczenia. Powikłania zapalenia uchyłków mogą występować u około 12% pacjentów. Najczęstszym powikłaniem jest ropowica lub ropień (około 70% pacjentów z powikłaniami), a następnie zapalenie otrzewnej, niedrożność i przetoka. Choroba jest bardzo rozpowszechniona w społeczeństwach wysoko rozwiniętych i rozwijających się. Na przykład już ponad 50% Amerykanów w wieku powyżej 60 lat ma uchyłkowatość, a część z nich zapalenie uchyłków. Każdego roku w Stanach Zjednoczonych odbywa się ponad 2,7 mln wizyt ambulatoryjnych i 200 000 hospitalizacji z powodu zapalenia uchyłków kosztem ponad 2 mld dolarów. Choroba dotyczy również coraz młodszych osób, na przykład w latach 1980–2007 częstość występowania zapalenia uchyłków u osób w wieku 40–49 lat wzrosła o 132%3-5.
Choroba uchyłkowa należy do jednej z najczęstszych chorób dotykających jelito grube, szczególnie w populacjach zachodnich. Dane epidemiologiczne pochodzące zarówno z europejskich, jak i amerykańskich systemów ochrony zdrowia wskazują na coraz bardziej zwiększającą się częstość hospitalizacji z powodu choroby uchyłkowej. Niewątpliwie jedną z głównych przyczyn tworzenia się uchyłków jest odżywianie. Badania wyraźnie wskazują na istotną rolę diety zarówno w prewencji, jak i we wspomaganiu leczenia choroby uchyłkowej1.
