Zaburzenia połykania (dysfagia: z greckiego dys – utrudnienie, phago – połykanie) definiuje się jako utrudnione przechodzenie pokarmów z jamy ustnej przez przełyk do żołądka. Dysfagia nie jest chorobą samą w sobie, jednak objaw ten nie powinien być nigdy lekceważony, a zalecenia żywieniowe dla osób z zaburzeniami połykania powinny być zmodyfikowane zarówno pod kątem doboru produktów, jak i sposobu ich przygotowania i przyprawiania. Zaburzenia tego typu często utożsamiane są z pacjentami w wieku podeszłym, jednak mogą dotyczyć każdej grupy wiekowej, także dzieci^{1, 2}.

Etiologia i objawy

Zaburzenia połykania mogą wystąpić na różnym etapie rozwoju dziecka (dysfagia wrodzona i nabyta). Wyróżniamy dysfagię ustno-gardłową (górną) oraz dysfagię przełykową (dolną). Rozpoznanie typu dysfagii jest ważnym celem diagnostycznym. Chorzy z rozpoznaną dysfagią ustno-gardłową częściej mają trudności z połykaniem płynów, a rzadziej z połykaniem pokarmów stałych. Odwrotną zależność można zauważyć u chorych z dysfagią przełykową².

Diagnoza opiera się na wnikliwym wywiadzie lekarskim (obejmującym m.in. objawy, analizę dietetyczną, pomiary antropometryczne), badaniu laryngologicznym oraz badaniach dodatkowych (np. endoskopia, badanie wideofluoroskopowe, ultrasonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny)^{2, 3}.

Etiologia zaburzeń połykania jest bardzo zróżnicowana. Przyczynami dysfagii mogą być zarówno choroby neurologiczne oraz choroby wynikające z autoagresji, jak i zaburzenia motoryki przełyku oraz zmiany patologiczne (wola, guzy, przepukliny). Zaburzenia nerwowo-mięśniowe są częstą przyczyną dysfagii ustno-gardłowej, natomiast dysfagia przełykowa spowodowana jest głównie zmianami strukturalnymi2. Chorobami mogącymi powodować dysfagię u dzieci są m. in.: rozszczep podniebienia, rozszczep krtani, naczyniak limfatyczny, guzy, rdzeniowy zanik mięśni (SMA), mózgowe porażenie dziecięce (CP), achalazja^{2, 4}.

Dysfagia górna objawia się przede wszystkim brakiem zdolności do formowania kęsa pokarmowego i przesuwania go do gardła. Trudności z rozpoczęciem połykania skutkują zaleganiem pokarmu w jamie ustnej. Towarzyszy temu kaszel, krztuszenie się, odruchy wymiotne. Pierwszymi objawami mogą być też: uczucie drapania w gardle, suchy kaszel, łzawienie lub ślinotok. Pacjenci z dysfagią przełykową częściej skarżą się na uczucie zatrzymania się pokarmu podczas przechodzenia przez przełyk, ból w klatce piersiowej oraz rozpieranie w okolicach mostka. Rodziców powinien zaniepokoić brak zainteresowania jedzeniem ze strony dziecka, zamiany zachowania podczas jedzenia (dziecko staje się niespokojne i zdenerwowane), brak postępów w karmieniu (przechodzenie z produktów płynnych do stałych), wypychanie językiem jedzenia, wypluwanie lub przechowywanie jedzenia w policzkach, utrata masy ciała lub brak jej przyrostu, a także częste infekcje dróg oddechowych. Dysfagii czasami towarzyszy odynofagia, czyli ból w trakcie połykania. Pojawia się głównie w przebiegu infekcji bakteryjnych i grzybiczych oraz nowotworów^{2, 6}.