Okres dzieciństwa i dojrzewania jest czasem krytycznym dla rozwoju otyłości. W okresie dojrzewania występuje spadek spontanicznej aktywności ruchowej, która jest charakterystyczna dla dzieci młodszych. Otyłość u dzieci jest wyjątkowo poważnym problemem, ponieważ jej konsekwencje dają o sobie znać w życiu dorosłym. Wielu autorów twierdzi, że 80−86% otyłych dzieci wykazuje skłonność do nadwagi w wieku dorosłym, a ok. 30% dorosłych jest otyła już od dzieciństwa.

Konsekwencje nadmiernej masy ciała

Wśród konsekwencji nadwagi czy otyłości należy wymienić powikłania endokrynologiczne (zespół metaboliczny, cukrzyca typu 2, przedwczesne dojrzewanie, niedobór hormonu wzrostu, zaburzenia miesiączkowania), powikłania sercowo-naczyniowe, pulmonologiczne (astma oskrzelowa, nietolerancja wysiłku fizycznego oraz kinezofobia), onkologiczne, psychospołeczne (niska samoocena, izolacja społeczna) oraz wiele innych.

W młodym organizmie narażonym na dodatkowe przeciążenia statyczne (spowodowane nadmierną masą ciała) często dochodzi do nieprawidłowości w ukształtowaniu narządu ruchu. Do tej grupy nieprawidłowości zalicza się: zaburzenia osi kręgosłupa (np. skoliozy), dysfunkcje kończyn dolnych, w tym koślawość i szpotawość kolan oraz bardzo powszechne wady stóp, takie jak: płaskostopie podłużne, płaskostopie poprzeczne, koślawość stawu skokowo-piętowego, stopa płasko-koślawa i wiele innych.

Wpływ obciążeń statycznych na układ kostny, stawowy i mięśniowy

Stopa, stanowiąca narząd podporowy, amortyzacyjny oraz nośny całego ciała, bardzo często ulega przeciążeniom i to ona jest szczególnie narażona na deformacje wynikające z nadmiernego obciążenia. Naukowcy zajmujący się badaniem powyższych zależności udowodnili, że dopiero długotrwałe (np. związane z nadwagą i otyłością) obciążenie mięśni i więzadeł stopy może prowadzić do niewydolności mięśniowej i więzadłowej, a tym samym powodować trwałe obniżenie wysklepienia stóp.

Często występującą u dzieci wadą, będąca również następstwem zwiększonej masy ciała, jest koślawość kolan, gdzie kończyny dolne ustawiają się w charakterystyczny „X”. Bardzo często takie zaburzenie osi kończyny współistnieje ze stopą koślawą, płasko-koślawą lub pronacyjną. Dzieje się tak, ponieważ stała pozycja rozkroczna, która występuje w koślawości kolan, przeciąża łuk dynamiczny stopy, prowadząc do jego obniżania.

Należy jednak pamiętać o tym, że nie każde płaskostopie czy zmiana ustawienia osi kończyn dolnych jest patologią. Do pewnego wieku u dzieci występuje fizjologiczne (prawidłowe dla danego momentu rozwoju) płaskostopie oraz fizjologiczna koślawość kolan i tyłostopia.

U noworodków prawidłowością jest szpotawe ustawienie kończyn dolnych. W wieku 2 lat ulegają one wyprostowaniu, a między drugim a czwartym rokiem życia rozwija się kolano koślawe, które zanika do momentu osiągnięcia wieku szkolnego. Należy mieć na uwadze to, że tylko w określonych granicach koślawość kolan uznaje się za fizjologiczną − jest to odstęp między kostkami przyśrodkowymi (mierzony przy złączonych kolanach) nie większy niż 5 centymetrów.

Zmianom rozwojowym podlega również stopa, którą w okresie wczesnodziecięcym cechuje rzekome płaskostopie – również fizjologiczne. Stopa posiada obfitą podściółkę tłuszczową od strony przyśrodkowej, która powoduje zwiększenie powierzchni nośnej stopy oraz redukuje siłę nacisku na podłoże. Zarys łuku podłużnego uwidacznia się dopiero po 2 roku życia, a podściółka tłuszczowa zanika ok. 4−5 roku życia. Do 7 roku życia koślawość kończyn dolnych oraz stopy płasko-koślawe uwarunkowane procesami rozwojowymi powinny zaniknąć.