menu close arrow_back_ios arrow_back_ios person_add home

Rola polimorfizmu genu MTHFR w rozwoju wybranych chorób. Powikłania u kobiet w ciąży

Specjalista w zakresie żywienia człowieka i dietetyk dr inż. Katarzyna Okręglicka Dietetyk kliniczny Klaudia Wiśniewska

NUTRIGENETYKA

01-09-2016

7/2016

Prawidłowy przebieg procesu przemian folianów ma szczególne znaczenie dla utrzymania homeostazy organizmu, ponieważ reguluje przemianę homocysteiny i metioniny, syntezę pirymidyn i puryn oraz metylację DNA. Całość procesów, w które zaangażowane są foliany, ma istotny wpływ na prawidłowy przebieg ciąży, a wszelkie zaburzenia mogą mieć swoje konsekwencje w postaci wystąpienia wad płodu i licznych powikłań u ciężarnych1.

Na przebieg cyklu folianów aktywnie wpływa enzym reduktazy metylenotetrahydrofolianowej (MTHFR − methylenetetrhydrofolate reductase) katalizujący reakcję redukcji 5,10-metylenotetrahydrofolianu do 5-metylenotetrahydrofolianu, który jest niezbędny w reakcji przekształcania homocysteiny do metioniny przez syntazę metioninową. Enzym ten kodowany jest przez gen MTHFR znajdujący się na krótkim ramieniu pierwszego chromosomu (1p36.3). Zmniejszona aktywność MTHFR, która często uwarunkowana jest genetycznie niedostateczną syntezą 5-metylenotetrahydrofolianu, prowadzi do wzrostu poziomu homocysteiny, jednocześnie blokując dostępność grupy metylowej w reakcji remetylacji homocysteiny do metioniny. Oprócz czynników genetycznych, do czynników wpływających na wzrost stężenia homocysteiny należy zaliczyć dostępność koenzymów: witaminy B6 i B12, czynniki jatrogenne, stosowanie używek i współwystępowanie niektórych chorób1, 2.

 

Hiperhomocysteinemia a ciąża

Podwyższone stężenie homocysteiny w organizmie może powodować bezpośrednie uszkodzenie komórek śródbłonka, spadek stężenia tlenku azotu, a także generować stres oksydacyjny, migrację leukocytów do ściany naczyń, przyspieszenie powstawania komórek piankowatych i ogólne nasilenie procesu zapalnego. Nadmierna ilość homocysteiny może się również gromadzić w komórkach zarodka i wywierać bezpośredni wpływ cytostatyczny, co może być przyczyną wystąpienia wad cewy nerwowej (NTD − neural tube defects), układu moczowego, sercowo-naczyniowego, rozszczepu podniebienia i warg u płodu. Nadmierne stężenie homocysteiny w organizmie u kobiet w ciąży może prowadzić do rozwoju licznych powikłań, do których zaliczyć można przede wszystkim: poronienia nawracające, poród przedwczesny, obumarcie wewnątrzmaciczne, przedwczesne oddzielenie łożyska, stan przedrzucawkowy, hipotrofia płodu. Przyczyną tych zmian może być wystąpienie zakrzepicy i niewydolności łożyska lub arteroskleroza tętnic macicznych3, 4.

 

Polimorfizm genu MTHFR a powikłania u kobiet w ciąży

Główne polimorfizmy genu MTHFR determinujące aktywność enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianowej i modulujące procesy związane ze szlakiem przemian folianów to rs1801133 i rs1801131. W przypadku pierwszej mutacji dochodzi do zamiany cytozyny na tyminę w pozycji 677, co skutkuje zmianą aminokwasu alaniny na walinę (Ala→Val), natomiast druga mutacja dotycząca polimorfizmu rs1801131 genu MTHFR polega na zmianie adeniny na cytozynę w pozycji 1298, co prowadzi do zamiany aminokwasu glutaminy na alaninę (Glu→Ala). W obu przypadkach dochodzi do zmniejszenia aktywności enzymatycznej reduktazy MTHFR, wzrostu stężenia homocysteiny i zmniejszenia ilości kwasu foliowego i/lub witaminy B12 w organizmie1, 2. Zmiany te mogą przyczyniać się do powstania wad rozwojowych u płodu lub rozwoju licznych powikłań w trakcie trwania ciąży. Dotychczas powiązano występowanie tych polimorfizmów między innymi z zespołem Downa, wadami cewy nerwowej, stanem przedrzucawkowym, poronieniami nawracającymi i porodem przedwczesnym. Częstość występowania poszczególnych genotypów jest uzależniona przede wszystkim od pochodzenia etnicznego. Szacuje się, iż w krajach europejskich nosicieli zmutowanego genotypu TT polimorfizmu rs1801133 jest od kilku do kilkunastu procent − w zależności od położenia geograficznego. Dotychczasowe badania wskazują, iż częstość występowania niekorzystnego genotypu w Polsce wynosi od 6 do 11%5-7. Ciekawych wniosków dotyczących występowania zmutowanego allela dostarczyło badanie Agodi i wsp.8 z 2011 r. przeprowadzone na 307 kobietach w okresie rozrodczym, które wykazało, że częstość występowania genotypu TT polimorfizmu rs1801133 i alleli T z biegiem lat wzrasta. Badano kobiety urodzone od 1959 do 1994 roku z podziałem na grupy wiekowe. Wykazano wzrost częstotliwości występowania genotypu TT z 14,3% w grupie kobiet urodzonych w latach 1959−1979, do 28,2% w grupie kobiet urodzonych w latach 1980−1984. Jednocześnie częstość występowania allela T wzrosła o prawie 12%.

Prawidłowy przebieg procesu przemian folianów ma szczególne znaczenie dla utrzymania homeostazy organizmu, ponieważ reguluje przemianę homocysteiny i metioniny, syntezę pirymidyn i puryn oraz metylację DNA. Całość procesów, w które zaangażowane są foliany, ma istotny wpływ na prawidłowy przebieg ciąży, a wszelkie zaburzenia mogą mieć swoje konsekwencje w postaci wystąpienia wad płodu i licznych powikłań u ciężarnych1.

Chcesz przeczytać więcej?

Pełna treść artykułu, wraz z załącznikami do pobrania, dostępna jest dla prenumeratorów czasopisma, po zalogowaniu się.


O autorze

Specjalista w zakresie żywienia człowieka i dietetyk dr inż. Katarzyna Okręglicka

CZYTAM ARTYKUŁY

Specjalista w zakresie żywienia człowieka i dietetyki, pracownik naukowy w Zakładzie Medycyny Zapobiegawczej i Higieny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, autorka wielu publikacji naukowych i popularnych.

Dietetyk kliniczny Klaudia Wiśniewska

CZYTAM ARTYKUŁY

Dietetyczka kliniczna, wykładowczyni i założycielka Centrum Terapii Dietetycznej SPOT (www.centrumspot.pl), gdzie na co dzień pracuje z pacjentami. W ramach swojej pracy doktorskiej na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym bada skuteczność diet roślinnych w aspekcie otyłości i innych chorób metabolicznych. Prze wiele lat w ramach pracy w instytutach naukowych, w tym w Instytucie Żywności i Żywienia koordynowała projekty edukacyjne o zasięgu ogólnopolskim. Nadal chętnie dzieli się swoją wiedzą z innymi, nie tylko w gabinecie. Usłyszeć ją można w Dzień dobry TVN, Pytaniu na Śniadanie, Onet Rano #wiem oraz w Polskim Radio. Jest autorką licznych publikacji naukowych z zakresu diet roślinnych, otyłości i chorób układu pokarmowego.  


Czytaj więcej