Długotrwałe przebywanie w pozycji leżącej oraz brak aktywności ruchowej prowadzą do poważnych zaburzeń czynności fizjologicznych i biochemicznych w organizmie. Upośledzenie czynności ruchowych wpływa na zaburzenia nie tylko w narządach ruchu, ale także w układzie sercowo-naczyniowym, oddechowym, trawiennym, wewnątrzwydzielniczym oraz w układzie nerwowym.

Konsekwencje unieruchomienia zauważyć można także w krzepliwości krwi, gospodarce wodno-elektrolitowej, a także wapniowo-fosforanowej. Dodatkowo często dołączają się komplikacje w postaci odleżyn, zatorów, zapalenia płuc czy infekcji dróg moczowych, które skutecznie pogarszają stan chorego¹. Do czynników i schorzeń, które wymuszają leżącą pozycję chorego, należą głównie uszkodzenia narządu ruchu, kości i stawów, schorzenia układu nerwowego, takie jak: guzy mózgu, uszkodzenia rdzenia kręgowego, a także choroby neurodegeneracyjne. Warto wspomnieć także o chorobach układu oddechowego, nowotworach przebiegających z głębokim wyniszczeniem, a także o schorzeniach układu sercowo-naczyniowego².

Choroba Alzheimera i choroba Parkinsona

Wśród chorób neurodegeneracyjnych mogących powodować silne ograniczenie sprawności ruchowej na uwagę zasługuje choroba Alzheimera oraz choroba Parkinsona. Ta pierwsza ostatecznie prowadzi do otępienia, które znacznie uniemożliwia funkcjonowanie pacjenta w środowisku. W rozwoju choroby charakterystyczna jest obecność w mózgu blaszek starczych i splotów neurofibrylarnych, ale zauważalny jest również spadek metabolizmu glukozy w mózgu³. Choroba Parkinsona związana jest natomiast z neurozwyrodnieniem struktury śródmózgowia, tj. substancji czarnej, i prowadzi do spadku poziomu dopaminy w mózgu. W chorobie tej wskazuje się na przedwczesne starzenie się i zanik istoty czarnej w mózgu⁴.

Udary mózgu – zaburzenia funkcji motorycznych i poznawczych

Choroby naczyń ośrodkowego układu nerwowego są kolejną najczęściej występującą przyczyną utraty sprawności ruchowej, jak i poznawczej. Zgodnie z danymi Narodowego Towarzystwa Udaru Mózgu (National Stroke Association) tylko u 10% osób, które przebyły udar mózgu, widoczny jest całkowity powrót sprawności ruchowej i psychicznej. Natomiast u ok 40% przypadków niesprawność funkcjonalna i poznawcza jest albo umiarkowana, albo nasilona i wymaga rehabilitacji⁵. Jednym z najważniejszych czynników warunkujących wystąpienie udaru mózgu jest nadciśnienie tętnicze, które dodatnio koreluje z wiekiem. Ryzyko jest największe u osób powyżej 60 roku życia, z ciśnieniem tętniczym równym lub większym 140/90 mmHg⁶. Do kolejnych istotnych czynników można zaliczyć płeć męską, nadużywanie alkoholu czy palenie papierosów. Ponadto ważnym czynnikiem mogącym skutkować udarem mózgu jest nieodpowiedni styl życia, na który składa się aktywność fizyczna i dieta. Nieodpowiednie żywienie bogate w produkty wysoko przetworzone oraz produkty z dużą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych znacznie podnoszą poziom cholesterolu oraz trójglicerydów we krwi. Następstwem tego często jest choroba wieńcowa, która w konsekwencji może doprowadzić do wystąpienia niedokrwiennego udaru mózgu. Dodatkowo występująca otyłość (BMI > 30) może skutkować zwiększonym ryzykiem wystąpienia choroby, a także pogarszać proces rehabilitacji i rekonwalescencji⁷. Trzeba też pamiętać o czynnikach genetycznych, które również znacząco wpływają na pojawienie się choroby. Badania kliniczne sugerują, że pozytywny wywiad rodzinny w kierunku występowania udaru mózgu wiąże się z większym prawdopodobieństwem wystąpienia tej dolegliwości. Stwierdzono, że szczególnie u kobiet udar mózgu u matki lub siostry zwiększa 2–3-krotnie ryzyko choroby⁸.