Triada sportsmenek jest zespołem objawów obejmujących dostępność energii, funkcje menstruacyjne oraz gęstość mineralną kości.
Najczęściej występującym wśród całej populacji uszkodzeniem kości jest złamanie, które dla sportowca oznacza wykluczenie z treningów i zawodów nawet na cały sezon. W przypadku zawodników piłki nożnej badania z udziałem młodzieży w wieku 15−19 lat uprawiającej tę dyscyplinę sportu wykazały, że zawodnicy ulegają kontuzjom podczas meczu niemal 2 razy częściej niż podczas treningu. Najczęściej kontuzje dotyczą kończyny dolnej, w tym aż 13% stanowią złamania18.
Naprawa kości jest fizjologicznym procesem polegającym na zastępowaniu uszkodzonych komórek kostnych nowymi. Tym samym następuje odnowa biologicznych i mechanicznych właściwości do stanu sprzed urazu.
Z fizjologicznego punktu widzenia proces ten obejmuje kilka omówionych poniżej faz odbudowy:
- Faza zapalna – ta faza rozpoczyna się już w momencie urazu i trwa około 5 dni. W trakcie uszkodzenia tkanek następuje przerwanie kanałów doprowadzających krew do kości oraz rozległe krwawienie z rozerwanych fragmentów, co powoduje opuchnięcie i zasinienie w obszarze wokół złamania (tzw. hematoma – krwawienie wewnątrz tkanek). Uszkodzone zakończenia kości wydzielają cytokiny prozapalne, które inicjują proces odnowy. Zadaniem osteoklastów jest usunięcie uszkodzonych komórek, jednak osteoblasty na tym etapie nie są jeszcze zdolne do odbudowy nowych komórek – ich aktywność jest zatrzymana ze względu na ciągłe poruszanie się uszkodzonych komórek. W ciągu następnych godzin po złamaniu rozpoczyna się produkcja fibroblastów, które zapoczątkowują powstawanie ziarniny. Ta tkanka łączna rozpoczyna proces formowania kostniny.
- Faza formowania kostniny miękkiej – ta faza rozpoczyna się po pierwszych dniach od urazu i trwa do kilku tygodni. Ziarnina zaczyna formować się w tkankę chrzęstną. Przez pierwsze tygodnie tkanka ta jest dosyć wrażliwa, z tego względu jakikolwiek nacisk z zewnątrz może spowodować jej uszkodzenie. Po tym czasie kostnina miękka zapewnia już wystarczającą stabilność w miejscu urazu, tak aby mogła rozpocząć się odbudowa naczyń krwionośnych oraz osteoblastów.
- Faza formowania kostniny twardej – w tej fazie następuje przekształcanie kostniny miękkiej w twardą. Ten złożony proces trwa nawet do 12 tygodni i polega na uwalnianiu wapnia i fosforu do tkanki chrzęstnej.
- Faza remodelowania kości – ta ostatnia faza trwa nawet do kilku lat po urazie. Następuje wtedy odpowiednia produkcja osteoblastów oraz zwiększanie gęstości kości1-3.
Z punktu widzenia rehabilitacji i dietetyki proces naprawy kości można podzielić na 2 fazy.
Pierwszą z nich jest faza unieruchomienia – w tej fazie mamy do czynienia ze stanem zapalnym, atrofią, opornością anaboliczną, spadkiem wydatku energetycznego wynikającym ze zmniejszonej aktywności fizycznej, zmniejszeniem prawidłowego funkcjonowania układu ruchu, spadkiem syntezy białek. Należy wtedy odpowiednio dopasować energetyczność diety, ilość składników mających właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne, podaż witaminy D3, białka i leucyny oraz wyeliminować alkohol4.
Tkanka kostna jest tkanką łączną, która dzięki zawartości soli mineralnych w jej istocie podstawowej jest twarda, sztywna i wytrzymała. W jej skład wchodzą następujące komórki: osteoblasty (tzw. komórki kościotwórcze), osteocyty (osteoblasty otoczone zmineralizowaną istotą międzykomórkową) i osteoklasty (tzw. komórki kościogubne, odpowiadające za niszczenie kości), oraz substancja międzykomórkowa (organiczna i nieorganiczna) tworząca pozostałą część tkanki19.