Borelioza z Lyme, inaczej choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa lub po prostu borelioza, jest wieloukładową chorobą bakteryjną powodowaną przez krętki Borrelia burgdorferi sensu lato oraz jej liczne odmiany. W Polsce są to głównie B. burgdorferi, B. garinii i B. afzelii. Krętki Borrelia są przenoszone na człowieka poprzez ukąszenie zakażonymi kleszczami z gatunku Ixodes ricinus lub Ixodes persulcatus. Borelioza z Lyme jest najczęstszą chorobą odkleszczową w rejonach Północnej Ameryki, Europy i Azji^{1, 2}. W Polsce w 2017 roku zanotowano 21 516 zachorowań, najwięcej w województwie małopolskim³.

Etapy zakażenia krętkiem Borrelia burgdorferi

Obraz kliniczny boreliozy z Lyme jest bardzo zróżnicowany i wielonarządowy. W przebiegu choroby wyróżnia się trzy stadia: boreliozę wczesną miejscową, boreliozę wczesną rozsianą oraz boreliozę późną. Poszczególne etapy mogą występować osobno lub nakładać się na siebie⁴.

Borelioza wczesna miejscowa

W pierwszym etapie po kontakcie z zakażonym kleszczem u 30–60% zakażonych dochodzi do reakcji miejscowej i pojawienia się tzw. rumienia wędrującego (EM, łac. erythema migrans). Rumień jest czerwoną zmianą skórną z przejaśnieniem w środku przypominającym tarczę strzelniczą. EM pojawia się w miejscu ukąszenia przez kleszcza nie wcześniej niż po 1–3 tygodniach, a w niektórych przypadkach nawet po 3 miesiącach. Obecność EM w miejscu ukąszenia przez kleszcza jest wystarczająca, aby stwierdzić zakażenie krętkiem Borrelia i nie wymaga dalszej diagnostyki. Jednak jego brak nie wyklucza rozpoznania choroby. Etap wczesnej miejscowej boreliozy trawa od kilku dni do około 4 tygodni, a u chorego mogą pojawić się objawy grypopodobne, jak: gorączka, uczucie rozbicia czy powiększenie węzłów chłonnych. U osób nieleczonych objawy grypopodobne ustępują po około 4–12 tygodniach, a zakażenie przechodzi zwykle w kolejne stadium^{1, 4, 5}.

Borelioza wczesna rozsiana

Na etapie wczesnej rozsianej boreliozy krętki zaczynają się rozprzestrzeniać po całym organizmie, zakażając stawy, mięśnie, układ nerwowy oraz krwionośny. Pojawia się wczesna neuroborelioza objawiająca się m.in. bólami głowy, przewlekłym zmęczeniem, zaburzeniami depresyjnymi. Dość rzadko na wczesnym etapie zakażenia występuje chłoniak limfocytowy skóry. Etap ten występuje przez około kilka tygodni od momentu zakażenia^{1, 4, 5}.

Borelioza późna

Ostatnim stadium zakażenia jest borelioza późna, w której dochodzi do dalszego rozprzestrzeniania się bakterii po organizmie i pojawiania się poważniejszych powikłań. Może rozwinąć się bardzo niebezpieczna późna neuroborelioza, której objawem jest zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego, borelioza stawowa lub zanikowe zapalenie skóry. Borelioza późna może trwać nawet przez kilka lat od zakażenia krętkiem^{1, 4, 5}.