Już od najmłodszych lat przez obserwację środowiska i zewnętrzne bodźce zaczynamy kształtować swoją relację z jedzeniem. Z biegiem czasu wykształcamy swój system odżywiania, styl jedzenia. Często zmienia się on przez okres życia i w większości jest silnie powiązany z kierującymi nami emocjami. Czy to, w jaki sposób sięgamy po jedzenie, ma odzwierciedlenie w stanie naszego zdrowia? Jak sposób spożywania posiłków wpływa na nasze codzienne życie? I w końcu – czy jesteśmy w stanie go modyfikować?
Jak podaje amerykańskie czasopismo „Fortune”, sprzedaż produktów z napisem gluten-free w Ameryce podwoiła się na przełomie paru lat, co oczywiście miało swoje odzwierciedlenie w dochodach ze sprzedaży tych produktów, które wzrosły z 11,5 mld do 23 mld dolarów1. Jednakże, czy eliminacja glutenu z codziennego jadłospisu bez podstaw medycznych ma swoje uzasadnienie? Czy pacjenci wiedzą, jak należy bilansować taką dietę?
GLUTEN – BUDOWA, WŁAŚCIWOŚCI, WYSTĘPOWANIE
Zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez FAO/WHO gluten jest białkiem zapasowym nierozpuszczalnym w wodzie, występującym głównie w pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie. Złożony jest z 3 różnych frakcji: prolaminy (gliadyna), gluteliny (glutenina) oraz albuminy. Największą, bo około 50-proc. zawartość glutenu stanowi podfrakcja gliadyna, 33% składu tego białka to glutelina, a najmniejszą część zawierają albuminy. Gliadyna jest prolaminą obecną w pszenicy, z kolei w innych zbożach ma ona swoje odpowiedniki. I tak w jęczmieniu zwana jest hordeiną, w życie – sekaliną, z kolei w owsie występuje awenina2,3,4.
Z wymienionych zbóż najsłabsze właściwości immunogenne wywołują prolaminy owsa (o ile nie jest on zanieczyszczony innymi zbożami), co wynika z odmiennego niż w pozostałych prolaminach składu aminokwasowego. Zawartość aweniny w owsie wynosi 10–15% całkowitej zawartości białka w tym zbożu, z kolei ilość gliadyny w pszenicy, hordeiny w jęczmieniu czy sekaliny w życie wynosi od 35 do nawet 50% białka5. Głównym czynnikiem sprawczym wywołującym celiakię jest gliadyna. Powszechne wykorzystanie glutenu w produkcji wynika z jego usieciowanej struktury, nadającej właściwości sprężystości i ciągliwości przygotowywanym wypiekom. U osób na diecie bezglutenowej zamiennikiem tego składnika mogą być hydrokoloidy, takie jak guma guar, ksantan czy agar2,7.
W obecnych czasach coraz więcej osób stosuje dietę bezglutenową, nie mając żadnych zdiagnozowanych chorób, które by nakazywały eliminację glutenu z codziennej diety. Spożywanie produktów bezglutenowych stało się istną modą. W wielu sklepach, na stacjach paliw, w punktach ze zdrową żywnością półki przepełnione są produktami bezglutenowymi, a promowanie diety bezglutenowej znacznie wspiera przemysł spożywczy. Czy dieta to zdrowotna konieczność dla osób z nadwrażliwością na gluten, czy także moda w społeczeństwie?