Wykorzystywane w produktach obecnych na polskim rynku probiotyki i postbiotyki (suplementy diety jak i żywność specjalnego przeznaczenia medycznego) często pochodzą z kolekcji firm o globalnym zasięgu, które inwestują w badania, aby móc proponować pacjentom szczepy drobnoustrojów mających korzystne, potwierdzone badaniami naukowymi i klinicznymi oddziaływanie na organizm człowieka. Najnowsze wyniki badań i futurystyczne trendy dotyczące probiotyków zostały przedstawione podczas konferencji IPA + Probiota Global 2025, która w tym roku odbyła w dniach 3–5 lutego się w Kopenhadze.

KTO I DLACZEGO ORGANIZUJE MIĘDZYNARODOWE KONFERENCJE POŚWIĘCONE PROBIOTYKOM?

Wydarzenie Probiota Global organizowane jest od ponad 10 lat przez Nutraingredients – międzynarodowy serwis, który od ponad 20 lat jest źródłem informacji online dla światowego przemysłu żywieniowego. Drugim organizatorem jest International Probiotics Association, stowarzyszenie (NGO), którego misją jest promowanie bezpiecznego i skutecznego stosowania probiotyków na całym świecie.

Tematem przewodnim spotkań są probiotyki, synbiotyki, postbiotyki i prebiotyki. Naukowcy i przedstawiciele firm z całego świata podczas trzydniowej konferencji wymieniają się doświadczeniami, prezentują najnowsze wyniki badań, trendy, analizy rynku i dyskutują, podczas rozmów panelowych, na temat przyszłości probiotykoterapii. W tym roku w spotkaniu udział wzięło blisko 500 osób – pozwoliło to na wymianę doświadczeń z wielu krajów. Omawiane były możliwe kierunki rozwoju probiotykoterapii, postbiotykoterapii, szanse i wyzwania diagnostyczne, badawcze, produkcyjne, ale także wątpliwości, jakie towarzyszą na całym świecie lekarzom, dietetykom i pacjentom stosującym mikroorganizmy jako element terapii chorób i dietoterapii.

PROBIOTA GLOBAL 2025 – SPOJRZENIE W BADANIA, MIKROBIOTĘ JELITOWĄ I PRZYSZŁOŚĆ PROBIOTYKOTERAPII

Podczas tegorocznej konferencji najważniejsze były poniższe tematy i płynące z nich wnioski i spostrzeżenia:

1. Postbiotyki – zaproponowano definicję postbiotyków oraz ocenianio ich skuteczność i bezpieczeństwo w stosunku do probiotykoterapii. Według definicji zaproponowanej w 2021 r. przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Naukowe ds. Probiotyków i Prebiotyków (ISAPP) postbiotyk to „preparat mikroorganizmów nieożywionych i/lub ich składników, który przynosi gospodarzowi korzyści zdrowotne”. Ta definicja postbiotyku wymaga obecności całości lub składników inaktywowanych drobnoustrojów, z końcowymi produktami metabolizmu lub bez nich. Postbiotykiem nie jest izolat zawierający jedynie wybrane metabolity bakteryjne, jednakże produkt taki (suplement bądź żywność specjalnego przeznaczenia medycznego) może mieć funkcje postbiotyku. Doskonałym przykładem jest maślan sodu, który jest metabolitem bakteryjnym, jednakże w gotowych preparatach występuje w postaci oczyszczonej. Postbiotyki powoli stają się coraz lepiej przebadanym sposobem modulacji mikrobiomu. W branży jest wyraźne zainteresowanie wynikami badań nad postbiotykami i tym, że te składniki mogą oferować więcej możliwości formulacji niż wrażliwe na warunki przechowywania probiotyki.

Niektóre badania wskazują, że probiotyki i postbiotyki mogą nie różnić się od siebie znacznie w skuteczności oddziaływania na mikrobiom, aczkolwiek obszar ten wymaga wielu badań¹.

Postbiotyki w przyszłości będą coraz szerszą grupą proponowaną pacjentom w suplementacji, ponieważ cechują się większą stabilnością niż żywe mikroorganizmy (będą zatem m.in. tańsze w produkcji) i są bezpieczniejsze w użytkowaniu (będą mogli je stosować pacjenci mający problem np. z nadmierną fermentacją, SIBO, czy pacjenci onkologiczni). Wśród mechanizmów działania postbiotyków wskazuje się immunomodulację oraz korzystny wpływ na skład mikrobioty jelitowej.

2. Osi jelito–mózg i psychobiotyki – zdecydowanie istotnym tematem było poszukiwanie najlepszych modeli i metod badawczych, które w wiarygodny sposób mogłyby określać skuteczność psychobiotyków.

Podczas tej sesji przedstawiono zasady funkcjonowania dwukierunkowej komunikacji między mózgiem a jelitami oraz sposób, w jaki prebiotyki, probiotyki i postbiotyki mogą być środkami terapeutycznymi w przypadku chorób neurodegeneracyjnych. Przedstawiano także wyniki badań ich wpływu na zdrowie psychiczne, nastrój, sen, radzenie sobie ze stresem czy wydajność poznawczą.

Ważnym wnioskiem z tej sesji było to, że nie można odnosić wyników stosowania psychobiotyków w badaniach na zwierzętach ze względu na różnice w budowie przewodu pokarmowego, w składzie samej mikrobioty jelitowej. Problemem jest także przełożenie np. odczucia stresu czy niepokoju zwierząt na występowanie i ocenę tych parametrów u ludzi. Na sesji przedstawiono nagrodzoną pracę naukową na temat tego w jaki sposób można wykorzystać badanie MRI do oceny wpływu psychobiotyków na ludzi¹.

3. Aspekty rynkowe i konsumenckie. Przedstawiano wyniki analiz postaw zdrowotnych pacjentów i ich wpływ na rynek probiotyków.

Wskazano, że coraz większe znaczenie mają aplikacje zdrowotne jako „zbieracze” danych i osobiści doradcy, co wskazuje na globalny trend do personalizacji suplementacji i dietetyki.

Niezwykle ciekawe były wykłady dotyczące tego w jaki sposób rozumiemy pojęcie zdrowia, jak zmieniają się potrzeby w tym zakresie i jakie korzyści można uzyskać, dobierając suplementację probiotykami. Zmianą obserwowaną na przestrzeni ostatnich lat jest to, że coraz częściej pacjenci sięgają po suplementację, aby poprawić jakość snu. Ponadto obszary, które pacjenci chcą wspierać probiotykami to przede wszystkim kondycja układu immunologicznego, stan układu nerwowego, a stosowanie probiotyków w celu normalizacji pracy układu pokarmowego znajduje się dopiero na 4. miejscu. Dane ankietowe od 6000 osób z całego świata (dane Lumina Intelligence) wskazują, że 6% Europejczyków sięga po probiotyki, aby poprawić swój sen, 5% aby wspomóc dobry nastrój i zmniejszyć napięcie i poprawić nastrój, podczas gdy tylko 4% osób przyjmuje probiotyk razem z antybiotykiem.

4. Najciekawsze spotkanie dotyczyło koncepcji opracowanej przez dr. Jeremy’ego Burtona – „pantryome”, opierającej się na idei dzielenia się przez społeczność mikroorganizmów metabolitami odżywczymi wytwarzanymi przez mikrobiom.

Koncepcja zakłada, że poszczególne bakterie, którym brakuje określonych składników odżywczych, mogą uzyskać dostęp do tego, czego potrzebują ze wspólnej puli metabolitów produkowanej przez całą populację mikrobioty jelitowej. Na tej samej zasadzie mogą oddać nadmiar metabolitów z powrotem do puli, aby mogły z nich korzystać inne mikroorganizmy.

Ta koncepcja ma ważne implikacje, gdy myślimy o zdrowiu mikrobioty jelitowej, ponieważ dotyczy ona całej społeczności mikrobiologicznej, a nie tylko określonych grup mikroorganizmów. W trakcie wykładów dotyczących interakcji między bakteriami oraz między bakteriami a komórkami ludzkiego ciała zastanawiano się, w jaki sposób celowe dostarczanie poszczególnych składników odżywczych do jelita grubego może wpływać na cały mikrobiom. Wśród analizowanych związków znalazły się między innymi octan, maślan, witamina B₂ i urotylina A jako ważne modulatory mikrobioty jelitowej. Co ważne w analizie tych skomplikowanych zależności mogą w przyszłości pomóc nowoczesne technologie – bioinformatyczne i oparte na AI.

5. Innowacyjne szczepy, nad którymi trwają prace badawcze:

• Nowo odkryta bakteria Akkermansia massilensis sp. nov., której działanie, jak udowadniają badania jest analogiczne do Akkermansia muciniphila.
• Bifibacterium longum iuvenis – bakteria, która występuje przede wszystkim w organizmie człowieka w okresie przystosowania się do pobierania i trawienia pokarmów stałych – bakteria ta znajduje się w istotnych ilościach w przewodzie pokarmowym niemowląt i dzieci podczas przechodzenia na pokarmy stałe.

6. Futurystyczne podejście do analizy mikrobioty jelitowej. Ta niezwykle ciekawa sesja dotyczyła możliwości wpływu nowoczesnych technologii bioinformatycznych na obszar długiego życia w zdrowiu, starzenia się, roli mikrobioty jelitowej i stosowania probiotyków.

Podczas sesji analizowano nowe technologie (w tym oparte na AI), które mogą w przyszłości przyczynić się do lepszej analizy danych dotyczących mikrobioty jelitowej, jak i formułowania wniosków i predykcji co do stanu zdrowia, jak i najlepszych metod leczenia. Wykłady dotyczyły m.in.

• Roli cyfrowych biomarkerów w optymalizacji terapii.
• Adaptacyjnych algorytmów, które mogłyby służyć jako „lek na długowieczność”
• Pojawiających się możliwości innowacji w rozwiązaniach opartych na mikrobiomie.

Wykłady wskazały optymistyczny wniosek, że to właśnie nowoczesne technologie z obszaru AI, bioinformatyki dzięki odpowiednim algorytmom mogą przyczynić się w niedalekiej przyszłości do lepszej analizy złożonych zależności między mikrobiotą jelitową a naszym organizmem, a także zależności między mikroorganizmami bytującymi w naszym przewodzie pokarmowym. Może się to przyczynić do znacznego pogłębienia wiedzy w tym obszarze, a w konsekwencji do bardziej personalizowanego leczenia chorób przewlekłych (jak zaburzenia metaboliczne) jak i lepszego przewidywania problemów ze zdrowiem w przyszłości. Zagrożeniem oczywiście są ogromne ilości danych pacjentów gromadzonych przez prywatne podmioty.

7. Poruszane były także tematy związane z wyzwaniami dotyczącymi rejestracji probiotyków, postbiotyków, tworzenia prawidłowej i ciekawej komunikacji do pacjentów, która edukowałaby ich skutecznie na temat roli probiotyków i postbiotyków. Edukacja ta jest bardzo ważna, ponieważ, jak wskazują dane, większość pacjentów wciąż nie potrafi poprawnie zdefiniować, czym jest probiotyk, w jakim celu się go bierze, a jeśli pacjenci nawet go przyjmują – często robią to sporadycznie, w sposób nieciągły, co może przyczyniać się do braku efektów probiotykoterapii.

8. Na odrębnej sesji omawiano także zastosowanie probiotyków, postbiotyków do optymalizacji wydajności i poprawy zdrowia u sportowców. Na konferencji przyznano także nagrody „Scientific Frontiers 2025” za projekty związane z: ■ wpływem mikrootoczkowania i celowanego dostarczania probiotyków do różnych etapów przewodu pokarmowego na efekt stosowania probiotyku (dr Julia Rode, Uniwersytet w Örebro). ■ Wpływem 6-tygodniowej interwencji prebiotycznej na markery uszkodzenia przewodu pokarmowego, odporność i choroby po symulowanym protokole piłkarskim w upale (Connor Parker, Uniwersytet w Nottingham Trent).

Poza powyższymi sesjami posterowymi można było zapoznać się z plakatami blisko 40 innych publikacji naukowych z zakresu pro- i prebiotyków.
 

Wydarzenia o globalnym zasięgu, takie jak konferencja IPA + Probiota Global są wypełnione nową wiedzą i doświadczeniami z całego świata prezentowanymi w pigułce podczas trzech dni wypełnionych wykładami i dyskusjami. Przyszłość probiotykoterapii kształtowana jest globalnie przez uczelnie, firmy i stowarzyszenia zajmujące się intensywnym badaniem szczepów mikroorganizmów. Suplementacja probiotykami, prebiotykami i postbiotykami jest bardzo ważnym i intensywnie badanym obszarem dietetyki, nie mniej wciąż przynoszącym więcej pytań niż odpowiedzi, ze względu na ogromną złożoność żyjącej w nas mikrobioty jelitowej. Dlatego też warto czytać najnowsze publikacje i sięgać po wiedzę z pogranicza nauki i biznesu, aby swoim pacjentom proponować jak najlepsze rozwiązania.