menu close arrow_back_ios arrow_back_ios person_add home

Wpływ wybranych czynników żywieniowych i modeli żywienia na gęstość mineralną kości - część II

W tej części opracowania skupiono uwagę na czynnikach, które w sposób niekorzystny mogą wpływać na gęstość mineralną kości (BMD), na dyskusyjnym wpływie izoflawonów sojowych na BMD oraz wybranych modelach żywienia i ich wpływie na parametry kostne.

Czynniki żywieniowe, w tym w ujęciu całościowym – stosowany model żywienia, wraz z wybranymi elementami stylu życia mają wpływ na gęstość mineralną kości. W zależności od etapu rozwoju bezpośrednio predysponują do kształtowania szczytowej masy kostnej, a następnie (po około 30 roku życia) – do jej utrzymania na odpowiednim poziomie.

 

Niezalecane grupy produktów

Grupy produktów charakterystyczne dla diety zachodniej, jak: czerwone mięso i jego przetwory, napoje słodzone, wysokoprzetworzone produkty zbożowe, żywność typu fast food czy słodycze przemysłowe, będące ogółem źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, sodu, fosforu, cukru dodanego, wykazują niekorzystny związek z wyższym ryzykiem niskiej gęstości mineralnej kości BMD i częstością złamań osteoporotycznych. Podaż wspomnianych składników pokarmowych może zaburzyć proporcje składników odżywczych istotnych dla prawidłowego metabolizmu kostnego i tym samym przyczynić się do zmniejszonego różnicowania osteoblastów i rozwoju kości, zaburzyć homeostazę i metabolizm wapnia oraz przyczynić się do zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej1. Za składnik diety niekorzystnie wpływający na kości uważa się również sól, a właściwie nadmierne ilości sodu w diecie. Wielowymiarowa analiza regresji liniowej wykazała, że wysokie spożycie sodu było negatywnie związane z zawartością mineralną kości (BMC) i gęstością mineralną kości (BMD) w okresie pomenopauzalnym u kobiet przy spożyciu powyżej 2000 mg Na/d2. Negatywny wpływ nadmiernego spożycia sodu na patogenezę osteoporozy jest związany ze zwiększoną utratą wapnia wraz moczem. Średnia utrata wapnia wynosiła 20–60 mg na każde 2300 mg sodu3, ponadto obniżenie stężenia wapnia przyczynia się do zwiększonej syntezy hormonów przytarczyc, a w efekcie może prowadzić do niższego BMC i BMD i wyższego ryzyka osteoporozy.

 

Kofeina

Do substancji negatywnie wpływających na zdrowie kości, w przypadku ich nadmiernego spożycia, należy kofeina. Kofeina działa hamująco na proces różnicowania komórek kościotwórczych, syntezę macierzy organicznej, mineralizację kości oraz indukuje apoptozę osteoblastów. Kofeina wzmacnia ekspresję receptorów glukokortykoidów w osteoblastach komórek, które są jednym z najważniejszych czynników indukcji osteoporozy u ludzi4-6. Ponadto wydaje się, że niekorzystne działanie kofeiny na tkankę kostną wynika z jej wpływu na metabolizm wapnia, poprzez zwiększenie wydalania tego pierwiastka z moczem. Mimo że spożycie kawy powoduje zwiększenie wydalania wapnia z moczem w pierwszych godzinach po jej wypiciu (1–3 godz.), to efekt ten nie utrzymuje się przez długi czas. To przejściowe zwiększenie wydalania wapnia nie wydaje się mieć większego znaczenia w utrzymaniu odpowiedniego stężenia tego pierwiastka w organizmie człowieka, jednak u osób w podeszłym wieku, które dostarczają z dietą małych ilości wapnia, może być stratą znaczącą4, 6. W badaniach niekorzystny wpływ kofeiny na BMD obserwowany był u osób, które spożywały dwie filiżanki lub więcej kawy dziennie i jednocześnie spożywały mniej niż 800 mg wapnia dziennie, chociaż inne dane naukowe mówią o spożyciu ponad 300 mg kofeiny dziennie (zawartej w ok. 500 ml kawy) lub 400 mg kofeiny4, 7. Dobowe dawki przynajmniej 800 mg wapnia i mniejsze niż 400 mg kofeiny nie wywierają wpływu na poziom wapnia ani strukturę kości5. Brak związku między osteoporozą a spożyciem kofeiny potwierdzają również autorzy badań opublikowanych w 2018 roku, w których nie wykazano istotnej korelacji pomiędzy codziennym spożyciem kofeiny w ilości 186 mg/d a BMD8. Warto jednak wspomnieć, że źródłem kofeiny mogą być również napoje bezalkoholowe, których spożycie (zwłaszcza coli) powiązane jest z niższym BMD i wyższym ryzkiem złamań, stąd w zaleceniach profilaktyki zaburzeń BMD szczególną uwagę należy zwrócić na ograniczenie tych źródeł kofeiny9, 10.

 

W tej części opracowania skupiono uwagę na czynnikach, które w sposób niekorzystny mogą wpływać na gęstość mineralną kości (BMD), na dyskusyjnym wpływie izoflawonów sojowych na BMD oraz wybranych modelach żywienia i ich wpływie na parametry kostne.

Chcesz przeczytać więcej?

Pełna treść artykułu, wraz z załącznikami do pobrania, dostępna jest dla prenumeratorów czasopisma, po zalogowaniu się.


O autorze

Dietetyk Diana Wolańska-Buzalska

CZYTAM ARTYKUŁY

Dietetyk, ekspert Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, wieloletni pracownik naukowy Instytutu Żywności i Żywienia. Autorka badania „Zespół metaboliczny a gęstość mineralna kości”, współrealizator projektów i programów dotyczących zwalczania nadwagi i otyłości w Polsce - POL-HEALTH, „Zachowaj równowagę”, projektów edukacji żywieniowej, min. Zielona kraina, Zdrowa ONA. Czynna dietetyczka prowadząca poradnictwo indywidualne i grupowe. Z zamiłowania zainteresowana dietoterapią chorób żywieniowozależnych oraz prawem żywnościowych środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i suplementów diety. Autorka tekstów popularnonaukowych, naukowych, prelegentka branżowych warsztatów i konferencji. Wykładowca i opiekun praktyk zawodowych studentów kierunku dietetyka.


Czytaj więcej