Niemniej jednak drogą tą, poza związkami wpływającymi na prawidłowe kształtowanie się tkanek płodowych, przedostają się także inne substancje wykazujące niekorzystny wpływ na zdrowie kobiety i dziecka. Spożywanie w okresie ciąży alkoholu, nadużywanie kofeiny, palenie papierosów czy bierny kontakt z dymem tytoniowym stanowią czynniki ryzyka charakteryzujące się niekorzystnym wpływem na dziecko już w łonie matki. Wymienione substancje mogą wykazywać teratogenne działanie na płód i w efekcie prowadzić do licznych zaburzeń w przebiegu ciąży, takich jak upośledzone wzrastanie dziecka, nieprawidłowy przyrost masy ciała, wady anatomiczne w budowie narządów, a nawet śmierć na etapie życia macicznego dziecka¹ .

ALKOHOL

Alkohol należy do substancji silnie toksycznych, wykazujących destrukcyjne działanie na wiele narządów w organizmie człowieka. Spożywanie alkoholu przez kobietę ciężarną stanowi jeden z głównych czynników wykazujących szkodliwy wpływ na tkanki płodu. Przez łożysko do krwiobiegu płodu przedostaje się cała zawartość spożytego przez kobietę alkoholu i już po upływie 40–60 minut stężenie tej substancji w jego osoczu osiąga zbliżony poziom jak we krwi kobiety. Ponadto, w związku z brakiem wykształconych układów enzymatycznych u płodu, alkohol etylowy nie ulega metabolizowaniu w jego organizmie, a nagromadzone toksyny mogą uszkadzać rozwijające się tkanki i narządy dziecka^2,3,4,5. Picie alkoholu przez kobietę ciężarną wykazuje wiele negatywnych skutków w przebiegu ciąży. Jednym z nich jest występowanie Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych (Fetal Alcohol Spectrum Disorders, FASD), będących konsekwencją toksycznego oddziaływania etanolu na płód. Wśród nich wyróżnia się Płodowy Zespół Alkoholowy (Fetal Alcohol Syndrome, FAS), mający wpływ na pojawienie się fizycznych i umysłowych dysfunkcji w rozwoju płodu spowodowanych działaniem alkoholu na rozwijające się narządy.

NA CZYM POLEGA FAS

Do najczęstszych zaburzeń w rozwoju płodu, które są konsekwencją FAS zalicza się:

• występowanie u dziecka deformacji twarzy w postaci płaskiej środkowej części twarzy, krótkich szpar powiekowych i szeroko rozstawionych oczodołów,
• wykształcenie krótkiego nosa, płaskiej górnej wargi, nisko ułożonych uszu oraz małej żuchwy,
• zaburzenie wzrastania czy niska masa urodzeniowa dziecka^6,7.

Ponadto spożywanie alkoholu w okresie ciąży dodatnio koreluje z rozwojem wielu patologii w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego u płodu. Zaburzenia w rozwoju tego układu mogą z kolei być konsekwencją nieprawidłowego wykształcenia się różnych struktur w mózgu (hipokamp, ciało modzelowate, móżdżek), a w następstwie predysponować do występowania licznych dysfunkcji poznawczych, umysłowych czy psychomotorycznych u dziecka w przyszłości^11,13. Konsumpcja alkoholu przez kobietę ciężarną może przyczynić się do występowania wielu wad w rozwoju narządów wewnętrznych u płodu. Jedną z nieprawidłowości są wady w budowie i funkcjonowaniu serca oraz układu krążenia. Etanol może zaburzać prawidłowe wykształcenie się przegród serca, wpływać na niedostateczne powstawanie kardiomiocytów czy zmniejszać kurczliwość włókien mięśniowych. Dodatkowo spożycie alkoholu w okresie ciąży związane jest z jego destrukcyjnym wpływem na kształtowanie się układu moczowo-płciowego i kostnego w życiu płodowym dziecka^{2,3,8,9,10,12,14}.