Badania pokazują, że zdrowy styl życia, w tym dieta i aktywność fizyczna, wiąże się z o 69% niższym ryzykiem niepłodności w wyniku zaburzeń owulacji (w około 40% przypadków właśnie zaburzenia owulacji utrudniają zajście w ciążę). Prawidłowa masa ciała również ma znacznie. Skrajne masy ciała nie są korzystne dla płodności. Zarówno pacjentka z nadwagą, jak i z niedowagą ma mniejsze szanse na zajście w ciążę niż pacjentka z wagą w normie. Nieprawidłowa masa ciała zwiększa również ryzyko niepłodności u mężczyzn. W pracy przedstawiono związek między płodnością a masą ciała oraz wpływ interwencji dietetycznych na poprawę funkcji rozrodczych (na podstawie aktualnych badań i doświadczeń w pracy z pacjentami).

Nadwaga i otyłość a płodność

KOBIETY

Nadwaga i otyłość jest powszechnym problemem u kobiet w wieku reprodukcyjnym, a jej występowanie w tej grupie znacznie wzrosło przez ostatnie 30 lat. Wiąże się to z licznymi następstwami w kontekście wpływu na zaburzenia funkcji rozrodczych, włączając anowulację (brak cykli owulacyjnych, dotyczy 1 na 7 kobiet z niepłodnością), nieregularne miesiączki, obniżoną płodność, poronienie, powikłania ciążowe. Zaburzenia te wynikają z oddziaływania otyłości na różne etapy procesu rozrodczego, w tym rekrutację pęcherzyka jajnikowego, dojrzewanie komórki jajowej, zapłodnienie komórki jajowej, rozwój zarodka i implantację. Nadmiar tkanki tłuszczowej, która jest narządem endokrynnym, nie jest korzystny dla płodności, może sprzyjać endometriozie, wpływa na zaburzenia gospodarki hormonalnej. U kobiet nadmiar tkanki tłuszczowej często związany jest z hiperandrogenizmem, czyli nadmiernym wydzielaniem androgenów (tzw. hormonów męskich). Do androgenów wytwarzanych w jajnikach należą: dihydrotestosteron, androstendion. Zbyt wysokie stężenia tych hormonów u kobiet mogą hamować owulację. Wysoki poziom tkanki tłuszczowej może zmniejszać wydzielanie hormonu wzrostu i SHBG (białko wiążące hormony płciowe). Otyłość wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym w organizmie, podwyższonymi stężeniami IL-6 (interleukina-6) i TNF-α (czynnik martwicy nowotworów), które powodują upośledzenie implantacji. Podwyższony poziom tkanki tłuszczowej wiąże się również z insulinoopornością, hiperinsulinemią (a nadmiar insuliny zaburza owulację) [1−4]. Kobiety otyłe są obarczone ponad dwukrotnie większym ryzykiem zaburzeń płodności w wyniku zaburzeń owulacji w porównaniu do kobiet o prawidłowej masie ciała [5]. Natomiast badania Stephenson’a z udziałem ponad 3000 kobiet wykazały, że w porównaniu do kobiet z BMI pomiędzy 21 a 29, kobiety z BMI 30−35 miały o 4% niższy wskaźniki płodności na każdy punkt BMI [6]. Ryzyko zaburzeń płodności u kobiet z nadwagą i otyłością jest większe w przypadku wcześniejszego szybkiego przyrostu masy ciała. Największą szansę na zajście w ciążę mają kobiety z BMI między 20 a 24 [7].