Endometrioza jest przewlekłą chorobą charakteryzującą się obecnością błony śluzowej macicy wraz ze zrębem poza pierwotnym miejscem lokalizacji czyli jamą macicy. Schorzenie to jest powszechnie występującą chorobą u kobiet w wieku rozrodczym, a jej częstość występowania wynosi 10–15% . Natomiast wśród kobiet leczonych z powodu niepłodności wzrasta do 50%. Najczęściej pierwsze objawy endometriozy pojawiają się przed 20. r.ż.[1,2].
Do klasycznych objawów endometriozy należą: bóle podbrzusza związane z cyklem miesiączkowym, bolesne miesiączki, dyspareunia, czyli nawracający lub uporczywy ból narządów płciowych pojawiający się podczas stosunku płciowego. Do innych objawów należą także zaburzenia pracy jelit przypominające zespół jelita nadwrażliwego, oraz uczucie zmęczenia [3]. Przyczyny endometriozy nie zostały dotąd w pełni poznane. Prawdopodobnie na jej rozwój maja wpływ zaburzenia hormonalne, czynniki genetyczne oraz immunologiczne [4,5].
W wielu badaniach klinicznych wykazano, ze przyjmowanie związków bioaktywnych zmniejsza objawy choroby, w tym ból. Ponadto może korzystnie wpłynąć na płodność. W związku, z tym że ogniskom endometriozy towarzyszy stan zapalny ważne jest spożycie i ewentualna suplementacja związkami mającymi zdolność usuwania wolnych rodników tlenowych. Należą do nich między innymi polifenole, w tym epigallokatechina, resweratrol, kwercetyna. W dotychczas przeprowadzonych badaniach wykazano, że rezweratrol uważany za związek anti - aging zmniejsza stany zapalne w organizmie a także redukuje dolegliwości bólowe podczas miesiączki. Z kolei 3-galusan epigallokatechiny (ECGC), będący składnikiem zielonej herbaty przeciwdziała endometriozie poprzez mechanizmy antyangiogenne, przeciwzwłóknieniowe, antyproliferacyjne i proapoptotyczne. Zarówno w badaniach in vitro, jak i in vivo, stwierdzono, że EGCG powoduje regresję rozwoju zmian endometrialnych [15]. Kwercetyna jest polifenolem o silnych właściwościach przeciwzapalnych, przeciwnowotworowych. W badaniach zaobserwowano, ze kwercetynaa jest potencjalnym związkiem terapeutycznym hamującym wzrost zmian endomerialnych a także indukującym apoptozę tych komórek [16].
Do witamin o działaniu antyoksydacyjnym istotnych, w tej jednostce chorobowej należą witamina E oraz witamina C. Pojawiający się stan zapalny w obrębie zmian endometrialnych jest przyczyną bólu. Tokoferol dodatkowo korzystnie wpływa na płodność kobiet [6,7,8] .
Kobietom z endometriozą zaleca się suplementację N-acetylocysteiny (NAC). Bowiem w badaniach wykazano, ze zmniejsza dolegliwości bólowe, także podczas współżycia, poprawia płodność. Ponadto dowiedziono, ze przyjmowanie NAC zmniejsza guzy endometrialne [12].
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega -3 a zwłaszcza kwas EPA oraz DHA wygaszają stany zapalne, wykazują działanie immunomodulujące. W badaniach in vivo wykazano przeciwzapalną rolę kwasu EPA w leczeniu endometriozy. Kwas eikozapentaenowy hamuje wytwarzanie cytokin prozapalnych, których obecność zwiększa dolegliwości bólowe w endometriozie. Ponadto w badaniach zaobserwowano, że wyższy poziomem EPA w surowicy zmniejsza o około 82% prawdopodobieństwo wystąpienia tej jednostki chorobowej [9,10,11].
Korzystnie na równowagę hormonalną wpływa mio-inozytol, który normalizuje poziom estrogenów poprzez zmniejszenie ekspresji aromatazy. Jest to enzym, który odpowiedzialny jest za konwersję androgenów do estrogenów. Podwyższony poziom estrogenów stwierdzany jest u kobiet z endometriozą.
W ostatnich latach wiele badań wskazuje na rolę dysbiozy jelitowej w rozwoju wielu chorób, a także wpływie na ich przebieg. Zaobserwowano także zmiane mikrobity u kobiet z endometriozą [13]. W badaniach wykazano, ze przyjmowanie określonych szczepów probiotyków (Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus fermentum i Lactobacillus gasseri Saccharomyces boulardii) zmniejszyło zarówno dolegliwości ze strony układu pokarmowego (w tym zaparcia) jak i ból odczuwany w związku z endometriozą. Bakterie Lactobacillus, korzystnie także wpływają na nastrój poprzez oś mózg – jelito.Ponadto bakterie te korzystnie wpływają na pH pochwy co znacząco wpływa na ograniczenie powstawania infekcji [14].
Biorąc pod uwagę powyższe informacje, fundacja Endomama rekomenduje preparat Endoprofem®, który regularnie przyjmowany poprawi jakość życia kobiet z endometriozą oraz wspomaga terapię endometriozy. Unikatowa i opatentowana formuła powstała przy udziale specjalistów z dziedziny ginekologii oraz we współpracy z Wydziałem Farmakologii UM w Lublinie.
1. Kędzia M. i wsp. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczącepostępowania w przypadku kobiet z endometriozą.23.10.2023
2. Basta P. , Krentel H. Endometriosis — a systematic and interdisciplinary approach. Ginekologia Polska 2023, 94(8), 585–586.
3. Filip L, Duică F, Prădatu A, Crețoiu D, Suciu N, Crețoiu SM, Predescu DV, Varlas VN, Voinea SC. Endometriosis Associated Infertility: A Critical Review and Analysis on Etiopathogenesis and Therapeutic Approaches. Medicina (Kaunas). 2020;56(9):460. 4.
4. Chen, L.-H.; Lo, W.-C.; Huang, H.-Y.; Wu, H.-M. A Lifelong Impact on Endometriosis: Pathophysiology and Pharmacological Treatment. Int. J. Mol. Sci. 2023, 24, 7503
5. Filip L, Duică F, Prădatu A, Crețoiu D, Suciu N, Crețoiu SM, Predescu DV, Varlas VN, Voinea SC. Endometriosis Associated Infertility: A Critical Review and Analysis on Etiopathogenesis and Therapeutic Approaches. Medicina (Kaunas). 2020;56(9):460.
6. Mendes da Silva D, Gross LA, Neto EdPG, et al. The use of resveratrol as an adjuvant treatment of pain in endometriosis: a randomized clinical trial. Journal of the Endocrine Society. 2017;1(4):359– 369.
7 Santanam N, Song M, Rong R, et al. Atherosclerosis, oxidation and endometriosis. Free Radic Res 2002; 36: 1315-21.
8. Ziaei S, Zakeri M, Kazemnejad A. A randomised controlled trial of vitamin E in the treatment of primary dysmenorrhoea. BJOG 2005; 12: 466-9.
9. Simopoulos AP. Omega-3 fatty acids in inflammation and autoimmune diseases. J Am Coll Nutr (2002) 21(6):495–505.; 2. Tortosa-CaparrosE,
10. Navas-Carrillo D, Marin F, Orenes-Pinero E. Anti- inflammatory effects of omega 3 and omega 6 polyunsaturated fatty acids in cardiovascular disease and metabolic syndrome. Crit Rev Food Sci Nutr (2017) 57(16):3421–9.;
12. Porpora MG, Brunelli R, Costa G, et al. A promise in the treatment of endometriosis: an observational cohort study on ovarian endometrioma reduction by N-acetylcysteine. Evidence-based Complementary and Alternative Medicine. 2013;2013
13. Zizolfi B, Foreste V, Gallo A, Martone S, Giampaolino P, Di Spiezio Sardo A. Endometriosis and dysbiosis: State of art. Front Endocrinol (Lausanne). 2023 Feb 20;14:1140774.
14. Chouzenoux S, Jeljeli M, Bourdon M, Doridot L, Thomas M, et al. (2021) A new strategy against endometriosis: Oral probiotic treatments. Clin Obstet Gynecol Reprod Med 7: DOI: 10.15761/COGRM.1000324
15. Kamal DAM, Salamt N, Zaid SSM, Mokhtar MH. Beneficial Effects of Green Tea Catechins on Female Reproductive Disorders: A Review. Molecules. 2021 May 3;26(9):2675. doi: 10.3390/molecules26092675. PMID: 34063635; PMCID: PMC8124874.
16. Park S, Lim W, Bazer FW, Whang KY, Song G. Quercetin inhibits proliferation of endometriosis regulating cyclin D1 and its target microRNAs in vitro and in vivo. J Nutr Biochem. 2019 Jan;63:87-100. doi: 10.1016/j.jnutbio.2018.09.024. Epub 2018 Oct 16. PMID: 30359864.
Redaktor merytoryczna magazynu Współczesna Dietetyka. Dietetyk, biotechnolog. Wykładowca w Śląskiej Wyższej Szkole Medycznej w Katowicach. Szczególne zainteresowania naukowe: polifenole, żywienie kobiet w ciąży oraz wpływ żywienia na układ sercowo-naczyniowy. Członek zarządu Polskiego Towarzystwa Dietetyki. Autorka publikacji naukowych oraz promotor kilkudziesięciu prac dyplomowych.
Zespół policystycznych jajników (PCOS, ang. Polycystic ovary syndrome) jest chorobą występującą na wszystkich etapach życia i rozwoju kobiet, obejmującą okresy od życia płodowego, poprzez okres dojrzewania, reprodukcyjny, aż do okresu menopauzy. W zależności od kryteriów diagnostycznych i dokładności urządzeń diagnostycznych, szacuje się, że obecnie choruje na nią 5–20% kobiet w okresie przedmenopauzalnym1.
Aby zapobiec wadom cewy nerwowej, zaleca się osiągnięcie optymalnego poziomu kwasu foliowego w surowicy krwi jeszcze przed zajściem w ciążę, co może być szczególnie trudne w przypadku ciąż nieplanowanych. Zalecana dawka kwasu foliowego dla wszystkich kobiet w ciąży wynosi 0,4–0,8 mg dziennie.
Mimo nieustannego postępu nauki mikrobiom jelitowy – czyli zespół drobnoustrojów kolonizujących przewód pokarmowy – nadal pozostaje niewiadomą w wielu kwestiach.
Specjaliści zajmujący się badaniem ekosystemu jelitowego uważają, iż w chwili obecnej posiedliśmy zaledwie kilka procent wiedzy na temat realnego wpływu mikrobów jelitowych na procesy zachodzące w ludzkim ustroju.