Niezbędnym elementem oceny stanu zdrowia i przebiegu rozwoju dzieci jest monitorowanie stanu odżywienia. Dokonuje się go między innymi na podstawie wywiadu żywieniowego oraz badań ogólnolekarskich, antropometrycznych i biochemicznych. Wśród badań antropometrycznych u dzieci ogromne znaczenie mają pomiary masy i wysokości ciała oraz składu ciała. W praktyce stosowane są również: pomiary fałdów skórno-tłuszczowych, obwodu ramienia, talii i bioder oraz wyliczane na ich podstawie wskaźniki dystrybucji tkanki tłuszczowej: talia-biodra (WHR – waist to hip ratio) i obwód pasa do wysokości ciała (WtHR – weist to height ratio). W celu dokładnej oceny składu ciała wykorzystuje się metodę bioimpedancji elektrycznej (BIA – bioelectrical impedance analysis). W rozpoznawaniu nadwagi najczęściej stosowany jest wskaźnik masy ciała (BMI – body mass index), który silnie koreluje z ilością tkanki tłuszczowej w ustroju. W okresie wzrastania (u dzieci i młodzieży do 18 roku życia) w celu oceny stanu odżywienia stosuje się siatki centylowe odpowiednie dla wieku i płci − obecnie od 3 do 18 roku życia stosowane są siatki centylowe opracowane w ramach projektu OLAF. Zgodnie z obowiązującą definicją nadwagę u dzieci rozpoznaje się, gdy wartość BMI jest równa bądź większa od 85 centyla, a mniejsza od 97 centyla^{2, 3}.

Dokładne poznanie czynników etiologicznych nadwagi i otyłości u dzieci jest podstawą dla właściwego postępowania terapeutycznego oraz prowadzenia działań prewencyjnych. Wiadomo, że kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych rozpoczyna się już we wczesnych latach rozwoju dziecka. Okres życia płodowego ma istotne znaczenie w determinowaniu masy ciała, zarówno urodzeniowej, jak i w wieku późniejszym, dlatego tak ważne jest prawidłowe żywienie kobiet w ciąży. W etiopatogenezie nadwagi i otyłości u dzieci znaczącą rolę odgrywają: niedożywienie lub otyłość kobiety ciężarnej, zbyt mała, jak i za wysoka masa urodzeniowa, zbyt szybkie przyrosty masy ciała w pierwszych miesiącach życia, krótki czas karmienia piersią oraz wysoka zawartość białka w diecie dziecka⁴.

Uważa się, że wzrost liczby dzieci z nadwagą związany jest z poprawą sytuacji materialnej, reklamą żywności w środkach masowego przekazu, rozwojem środków transportu, biernym spędzaniem wolnego czasu oraz nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi⁵. Nadmierna masa ciała rozwija się w wyniku utrzymującego się przez dłuższy czas dodatniego bilansu energetycznego, czyli stanu, w którym ilość energii przyjmowanej wraz z pożywieniem jest większa niż ilość wydatkowanej energii (zaburzenie homeostazy energetycznej organizmu). Taki stan może być spowodowany niekontrolowanym jedzeniem z powodu stresu czy automatycznym jedzeniem w czasie np. oglądania telewizji. Kolejną przyczyną jest łatwiejszy dostęp do żywności, jej wysoka gęstość energetyczna, jak również konsumowanie większych porcji. Do błędów żywieniowych należy także nieregularne spożywanie posiłków, nieprawidłowa ich liczba w ciągu dnia oraz opuszczanie śniadań. Ogromny wpływ na rozwój nadwagi ma spożywanie nadmiernej ilości tłuszczu, słodkich napojów i przekąsek oraz napojów energetycznych^{1, 4−7}. Podkreśla się także niekorzystną rolę fruktozy, w szczególności dodawanej w postaci syropu glukozowo-fruktozowego do napojów, słodkich płatków śniadaniowych, mlecznych napojów fermentowanych oraz słodyczy. Jej nadmierne spożycie powoduje również wzrost stężenia triglicerydów, zwiększone stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi, stłuszczenie wątroby, zwiększoną oporność tkanek na insulinę oraz podwyższone ciśnienie tętnicze krwi⁸⁻¹⁰.