Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – to choroba, która atakuje nie tylko stawy, ale również tkankę łączną. Szacuje się, że RZS dotyka od 0,5% do nawet 1% dorosłej populacji1. Ta autoimmunologiczna choroba o przewlekłym charakterze, na którą 3 razy częściej zapadają kobiety niż mężczyźni, nie ma w pełni poznanej etiologii. Pacjenci zapadają na nią zazwyczaj w 4 oraz 5 dekadzie życia, przy czym rozwój choroby następuje bardzo szybko. Już nawet po 2 latach od zachorowania może doprowadzić do niepełnosprawności czy kalectwa. Oprócz silnego bólu symetrycznych stawów, choroba ta powoduje pojawienie się obrzęków wokół stawów oraz ich sztywność, a także przewlekłe zmęczenie, bóle mięśni, gorączkę czy utratę masy ciała2. Do rozwoju RZS przyczynia się również palenie papierosów oraz przewlekły stres19. Śmiertelność u osób chorych na RZS jest wyższa niż w ogólnej populacji. Ze względu na długotrwały stan zapalny szczególnie nadwyrężony jest układ sercowo-naczyniowy, którego choroby przyczyniają się do skrócenia długości życia pacjentów3. Osoby z RZS są szczególnie podatne na chorobę niedokrwienną serca, miażdżycę oraz osteoporozę. Dlatego też dietetyk musi ustalić dietę, która będzie przeciwdziałać również powikłaniom choroby.
Na polepszenie stanu zdrowia wpływa rehabilitacja oraz odpowiednia dieta. Z badań wynika, że 33–75% pacjentów chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów wierzy, że dieta oraz odpowiedni dobór produktów wpływa na ich stan i objawy choroby4. Wpływ na polepszenie stanu chorego ma m.in. dieta śródziemnomorska, wegetariańska oraz wegańska.
Dieta wegańska polega na wyeliminowaniu produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak: mięso i jego przetwory, ryby, nabiał, jaja, a w niektórych przypadkach również miodu5. Według badań taki styl życia może przyczynić się do poprawy zdrowia pacjentów chorych na RZS poprzez spadek reaktywności immunologicznej w przewodzie pokarmowym na niektóre antygeny pokarmów6.
Doniesienia ze Skandynawii z Carolinska Institute (publikacje w piśmiennictwie międzynarodowym) informują, że dieta – np. wegańska niskotłuszczowa – wytłumia proces reumatoidalnego zapalenia stawów, a poprawa jest związana z redukcją przeciwciał przeciwko antygenom żywieniowym (nietolerancje pokarmowe). Ostatnie badania pokazują, że już na 10 lat przed wystąpieniem reumatoidalnego zapalenia stawów w organizmie człowieka można zauważyć bardzo wysokie stężenia cholesterolu oraz znaczną zależność między cholesterolem a rozwojem procesu reumatoidalnego7. Tymczasem wiele badań i metaanaliz mówi o tym, że diety roślinne stanowią progresję, jak i metodę leczenia żywieniowego między innymi chorób układu krążenia.
Różne diety wegetariańskie, włączając najbardziej restrykcyjną odmianę – dietę wegańską bezglutenową, stały się od pewnego czasu tematem rozważań, jako możliwość alternatywnej terapii RZS. Ze wględu na to rosnące zainteresowanie podjęto badania mające na celu stwierdzenie ewentualnych korzyści stosowania diety bezmięsnej u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Hafstrom i wsp. stwierdzili, że 40% pacjentów stosujących przez 9 miesięcy dietę wegańską bezglutenową spełniało pod koniec badania kryteria poprawy ACR 20 w porównaniu z 4% z grupy kontrolnej8.
McDougall i wsp. w próbie badającej wpływ niskotłuszczowej diety wegańskiej na aktywność RZS również stwierdzili istotną poprawę w zakresie symptomatologii choroby u pacjentów z grupy badanej9. Dodatkowo w innych badaniach potwierdzano korzystny wpływ różnych odmian diety wegetariańskiej na przebieg RZS, jednak w większości przypadków był on niewielki, stąd też chorzy rzadko decydowali się na pozostanie przy nowej diecie. Wyjątek stanowiło randomizowane, kontrolowane badanie wykonane już w 1991 roku przez Kjejsden-Kragh i wsp., w którym sprawdzali oni wpływ stosowania przez 13 miesięcy diety wegańskiej poprzedzonej 7–10-dniową głodówką. Badanie wykazało znaczną poprawę u 44% chorych stosujących początkowo dietę wegańską a następnie laktowegetariańską łącznie przez ponad rok, w stosunku do 8% z grupy kontrolnej. 37% tych pacjentów po dwóch latach nadal kontynuowało dietę wegetariańską10. Ból pacjentów stosujących dietę wegańską zmniejszył się w porównaniu do pacjentów stosujących dietę standardową.
Choroby stawów dotykają coraz większej ilości osób i nie dotyczą już tylko osób starszych. Związane są z obciążeniem, nieprawidłowym funkcjonowaniem lub zwyrodnieniem i przysparzają bólu oraz problemów z poruszaniem się i wykonywaniem codziennych czynności. Rola prawidłowej diety jest nieoceniona. Jednym ze sposobów żywienia, który wpływa na polepszenie jakości życia pacjentów z RZS, jest dieta wegańska.
